سربازانِ مسلح به «دوربین»+فریم‌های برتر از جنگ اوکراین و روسیه

عکاسان و خبرنگاران جنگ جایگاه کمتری از سربازان تفنگ‌ بدست ندارند و چه بسا وظیفه‌شان خطیرتر است. در گزارش پیش رو که ترجمه‌ای از مطالب منتشر شده از خبرگزاری «رویترز» است، ضمن تحلیل اهمیت عکاسی در فضای جنگ، عکس‌هایی از عکاسان حاضر در اوکراین مرور می‌شود، آثاری که سوژه‌شان غیرنظامی‌ها هستند.

به گزارش خبرنگار ایلنا، اساس زندگی معاصر شتاب سرسام‌آوری است که همه کشورها را درگیر کرده است. این شتاب و ریتم بسیار تند خواه ناخواه بر همه امور و بر تمام بخش‌های زندگی مردمان امروز تاثیر گذاشته و در این زمینه هیچ تبعیض و تفاوتی وجود ندارد. مردم جنوبی‌ترین کشورهای قاره آفریقا به همان اندازه درگیر سرعتند که مردم آمریکا یا آسیا. قاعدتا، این گذشت سریع زمان پیش از هرچیز بر نحوه فعالیت رسانه‌ها تاثیر مستقیم داشته است، چرا که لزوم خبررسانی درست علاوه بر امانت‌داری در ارائه اخبار درست و بر اساس واقعیت، ارسال به موقع آن است؛ پیش از آنکه کار از کار بگذرد و اصطلاحا خبر بسوزد. 

بر همین اساس کافی است اتفاقی کوچک در شهری و کشوری دورافتاده رخ دهد! دقایقی بعد است که خبر آن در رسانه‌های قاره‌ها و کشورهای دیگر منتشر می‌شود. 

رسالت راسخ؛ در عصر سرعت و شتاب

با وجود سرعت بی‌محابای زندگی معاصر، اما رسالت عکاسی نسبت به ثبت تصاویر و وقایع به قوت خود باقی است و صد البته تاثیر یک عکس خبری بسی بیشتر از خبری مکتوب و چند خطی است. این اهمیت تا به آنجاست که حتی پلان‌ها و فایل‌های تصویری هم تابه امروز عکاسی را نگرفته است. 

به دلیل همین اهمیت است که علاوه بر روزنامه‌های کاغذی، رسانه‌های معتبر دنیا هم همچنان بر عکس‌های خبری تاکید دارند و برخی از آن‌ها به صورت هفتگی و ماهانه؛ علاوه بر ارسال اخبار حوزه‌های مختلف، بخش مستقلی را به عکس‌های خبری اختصاص داده‌اند. روزنامه و خبرگزاری‌های داخلی و خارجی بسیاری را می‌توان نام برد که همچنان به مقوله عکس اهمیت می‌دهند و برای این هنر بخشی جداگانه را در نظر می‌گیرند. «رویترز»، «سی. ان. ان» و «گاردین» تنها برخی از رسانه‌های بین‌المللی هستند که به صورت هفتگی و ماهانه عکس‌هایی را از اتفاقات روز سراسر دنیا منتشر می‌کند که این آثار توسط عکاسان خبری و مستندنگاران مختلف در همه کشورها ثبت شده‌اند. در میان تمام رسانه‌های بین‌المللی «رویترز» شاید بیشترین عکاسان خبری دنیا را دارد. این رسانه همه اتفاقات را در سرتاسر جهان پوشش می‌دهد. 

در کل با وجود توجه رسانه‌ها به مقوله عکس این عکاسان خبری و مستندنگاران هستند که کار اصلی را انجام می‌دهند و آن کار و رسالت، ثبت وقایع مهم است. این در حالی است که معمولا نام عکاسان در صدر اخبار قرار نمی‌گیرد و حتی در بسیاری مواقع آثارشان بدون نام در رسانه‌ها و فضاهای مجازی منتشر می‌شود. که این خلل و کاستی در کشورهایی که قانون کپی رایت در آن‌ها به رسمیت شناخته نشده، بیشتر رخ می‌دهد. 

زلزله، سیل، پاندمی‌هایی چون کرونا و وقایع غیر مترقبه دیگر از جمله ریزش ساختمان‌ها (که در کشور خودمان همواره شاهدش هستیم)، تنها برخی از وقایع خطرناکی هستند که عکاسان خبری در صف اول پوشش آن‌ها قرار دارند و همواره با خطراتی جدی مواجهند. 

«جنگ» و «دوربین» به جای «اسلحه»! 

اما در میان تمام وقایع و حوادث مقوله «جنگ» از بقیه با اهمیت‌تر و البته خطرناک‌تر و گاه فجیع‌تر است. جنگ‌های داخلی و بین کشورها معمولا اتفاقاتی محدود به یک روز و چندماه نیستند و رویه طولانی‌تر آن که گاه سال‌ها طول می‌کشد بر خطرات آن می‌افزاید. شاید به همین دلیل است که همیشه تعداد عکاسان جنگ کمتر از عکاسان و وقایع‌نگاران دیگر عرصه‌هاست. بر همین اساس، اغراق نیست اگر بگوییم با وجود عکاسان است که این حادثه غیر انسانی، مخرب و پر تلفات، به ثبت می‌رسد و بدون تحریف در تقویم‌ها و تاریخ هر کشور حک می‌شود. جنگ تحمیلی ایران و عراق نمونه بارزی از ارزش و اهمیت عکاسان جنگ است. شاید اگر عکاسان ایرانی به جای دوربین اسلحه به دست می‌گرفتند، بسیاری از فداکاری‌ها و ایثارگری‌های رزمندگان ایرانی نادیده انگاشته می‌شد؛ که اگر اینطور بود نسل‌های پس از جنگ هرگز از آن برهه مهم تاریخ کشور به درک کامل و جامعی نمی‌رسیدند. 

ناگفته پیداست که تعداد عکاسان ایرانی که در جنگ هفت‌ساله حضور داشته‌اند، کم نیست و آثاری که از آن‌ها به جامانده متعدد و حتی بی‌شمار است که پرداختن به آن‌ها و زندگی و آثارشان مجالی دیگر و زمانی طولانی‌تر می‌طلبد، اما موضوع مسلم قاعده‌ای است که در تمام جنگ‌های سرتاسر دنیا وجود دارد؛ رسالتی که تنها یک تعریف دارد و آن ثبت اتفاقاتی صادقانه است که از چشم مردم عادی به دور مانده است. 

جنگ روسیه و اوکراین و بازتاب وقایع و خرده وقایع آن به زبان تصویر

برای پی بردن به اهمیت وجودی عکاسان خبری «جنگ» احتیاجی به ارائه مثال‌هایی از گذشته نیست و جنگ روسیه با اوکراین نزدیک‌ترین حادثه‌ای است که می‌توان با استناد به آثار موجود به آن پرداخت. تعداد عکاسانی که به پوشش جنگ روسیه با اوکراین پرداخته‌اند، مشخص نیست؛ همانطور که در جنگ‌های دیگر هم اینگونه بوده است. اما اینکه از چند ماه پیش تاکنون چند عکاس و فیلمبردار در حملات روسیه به اوکراین کشته شده‌اند تا حدودی قابل ارائه است و نشان از این دارد که عکاسان هم دوشادوش خبرنگاران در جبهه‌ها حضور داشته‌اند و همچنان در شهرهای مورد حمله قرار گرفته، حضور دارند و به ثبت وقایع مشغولند.

خبرنگاران و عکاسان کشته شده در جنگ‌های اخیر

خبرگزاری «افا»، (afa press) نهادی غیردولتی است که شمار کشته‌های فعالان حوزه رسانه در سراسر جهان را رصد می‌کند. این رسانه اوائل اردیبهشت امسال اعلام کرد که تا آن مقطع زمانی، ۱۴ روزنامه‌نگار هنگام پوشش دادن خبرها در مناطق درگیری جان خود را از دست داده‌اند و هفت تن دیگر، خبرنگارانی بودند که در بدترین مناطق آسیب‌دیده از درگیری‌ها در جنوب یا شرق اوکراین، به گروه نیروهای داوطلب و یا سربازان ملحق شدند. 

دیلربک شکیروف نخستین روزنامه‌نگاری است که ۲۶ فوریه (هفتم اسفندماه سال گذشته) دو روز پس از آغاز جنگ  روسیه و اکراین در خارج از شهر خرسون کشته شد. «برنت رنو»، عکاس و فیلمساز ۵۰ساله آمریکایی هم نخستین خبرنگار خارجی است که از زمان آغاز این جنگ کشته شده است. «پییر زاکرزوسکی» فیلمبردار ۵۵ساله شبکه «فاکس نیوز» و «اولکساندر کووشینوا» خبرنگار مستقل ۲۴ساله نیز از جمله خبرنگاران خارجی هستند که در جریان جنگ اوکراین جان باخته‌اند. «مکسیم لوین» هم یکی از عکاسانی است که در جریان حمله روسیه در یکی از شهرهای اوکراین کشته شد. بیان این توضیح ضروری است که معمولا در وقایعی چون جنگ به دلیل لزوم سرعت عمل معمولا یک نفر وظیفه خبررسانی و عکاسی و فیلمبرداری را به عهده می‌گیرد و به همین دلیلی خیلی نمی‌توان عکاسان و خبرنگاران کشته شده در جنگ اوکراین و دیگر جنگ‌ها را از هم تفکیک کرد. ابوعاقله (خبرنگار فلسطینی) هم یکی از آخرین قربانیان جنگ است که چندی پیش به دست نیروهای اسرائیلی کشته شد و مرگش در تمام رسانه‌های دنیا انعکاسی گسترده یافت و با حواشی بسیاری همراه بود. 

عکس‌های برتر عکاسان جنگ روسیه و اوکراین از نگاه «رویترز»

 «رویترز» طی چندماه گذشته آثار عکاسان از غیر نظامیان اوکراینی را با توضیحاتی جزیی‌نگرانه درباره آن‌ها منتشر کرده است. الکسی فورمن، ناتاچا پیسارنکو، ادگار سو، ایوان آلوارادو، گلب گارانیچ، آنا کودریاوتسوا، الکساندر ارموچنکو، والنتین اوگیرنکو، سرهی هوداک، یارا ناردی، اوسلی مارسلینو، ناتاچا پیسارنکو، مارکو بلو، کریستوفر فورلونگ، دیلان مارتینز، آریس مسینیس، الکسی فورمن و کریستوفر فورلونگ عکاسانی هستند که آثارشان در رویترز منتشر شده است. ادامه این مطلب ترجمه‌ای از مطالب و گزارش‌های «رویترز» طی ماه‌های اخیر است. 

نظر برخی عکاسان که فریم‌های ماندگاری را به ثبت رسانده‌اند

ادگار سو که عکاس رویترز است درباره عکاسی اینگونه گفته است: آنچه از پیشکسوتان رشته عکاسی آموخته‌ام این است که همیشه آرام باشید و به جای اینکه فقط واکنش نشان دهید، سرعت خود را کم کرده و قبل از شلیک فکر کنید. 

ایوان آلوارادو دیگر عکاس خبری که در جنگ اوکراین از نظامیان و غیر نظامیان عکاسی درباره بیشتریت تاثیرش از عکاسی وقایع گفته است: ماموریتی که بیشترین اثر را بر من گذاشت، زلزله ۷.۹ ریشتری بود که جنوب شیلی را لرزاند و من با چشمان خودم شاهد این فاجعه بودم. آلوارادو نصیحتش به عکاسان این است که به یاد داشته باشند باتری‌های دوربینشان خود را تعویض کنند و این بزرگترین درس است. او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفته عکس‌های خوب نیازی به زیرنویس بزرگ ندارند اما با این وجود عکس‌های منتشر شده‌اش در رسانه‌های مطرح توضیحاتی دارند که به درک آثارش بیشتر کمک می‌کنند. 

گلب گارانیچ هم یکی از عکاسان خبری مطرح دنیاست که عکس او از جنگ گرجستان بسیار خبرساز شد. او می‌گوید: مأموریت من پوشش دادن کودتای شوروی در سال ۱۹۹۱ علیه گورباچف بود. این اولین محیط خصمانه‌ای بود که در آن کار کرده بودم و یاد گرفتم خیلی مراقب باشم. 

اثر معروف گلب گارانیچ/مرد گرجی پس از بمباران در گوری گرجستان به سوگ برادرش نشست

اوسلی مارسلینو عکاس خبری که عکس‌های متعددی از جنگ روسیه و اوکراین در کارنامه دارد درباره شروع فعالیتش در عرصه عکاسی خبری و همکاری با رسانه‌ها گفته است: من از جایی که کار می‌کردم استعفا دادم و یک دوربین و چند رول فیلم خریدم و شروع کردم به یادگیری اینکه این تجهیزات برای چیست و چه کاری می‌تواند انجام دهد. به زودی در یک روزنامه محلی در برازیلیا کارآموزی گرفتم و آن زمان بود که وارد روزنامه‌نگاری شدم. او معتقد است؛ «تعالی» بخشی از حرفه یک عکاس خبری است و همیشه باید برای ثبت عکس‌های بهتر تلاش کنیم. 

الکساندر ارموچنکو عکاس خبری که در وقایع مختلف و جنگ‌ها در صف اول قرار دارد گفته من عکاسی را با کمک گوگل یاد گرفتم. با استفاده از اینترنت، آثار عکاسان کلاسیک مانند رابرت کاپا، دان مک‌کالین و جیمز نچتوی را مطالعه کردم و بعدها به تماشای فیدهای خبری آژانس‌های برتر و کشف عکاسان معاصر پرداختم. او درباره عکاسی از جنگ اوکراین گفته است: پوشش درگیری شرق اوکراین برای من یک آزمون مهارت است. این اتفاقات هم به عنوان عکاس و هم به عنوان یک شخص روی من تأثیر گذاشت. از یک منظر، این یک خبر بزرگ تاریخی است و من با افتخار به آن‌ها می‌پردازم. اما از سوی دیگر اندوه بزرگ سرزمین مادری‌ام را دارم و می‌گویم کاش این اتفاق هرگز رخ نمی‌داد.

دختری سوار بر اسکوتر در نزدیکی ساختمان‌های ویران شده در ایرپین است/ عکس: ناتاچا پیسارنکو

شکار در لحظه از خمپاره‌ای که در کنار جاده منتهی به شهر «لیسیچانسک» در منطقه «دونباس» اوکراین منفجر شده است

«چرنیهیو» واقع در اوکراین/ زنی در کنار هتلی که به شدت آسیب دیده قدم می‌زند/عکاس الکسی فورمن

دختری در خارج از کلیسای جامع سنت مایکل در کیف واقع در اوکراین به سیستم‌های تسلیحاتی روسی نگاه می‌کند/تاریخ عکس ۲۹ مه/عکاس ادگار سو

ساکنان محلی پناهگاهی زیر زمینی، در شهری اشغال شده حومه خارکف/تاریخ عکس یکم ژوئن / عکاس ایوان آلوارادو

ولایمیر میهایلوویچ (مدیر نیروگاه خورشیدی)، پس از اصابت گلوله به ایستگاهی که ۲.۵ مگاوات برق در شهر مرفا (حومه خارکیف) تولید می‌کرده/ تاریخ عکس ۲۸ مه /عکاس ایوان آلوارادو

مردی در  مقابل خانه‌ای ویران شده در ویلکیوکا، اوکراین که لبخند به لب دارد/تاریخ عکس۲۵ مه / عکاس ایوان آلوارادو

 آندری ۱۲ساله و والنتین ۶ ساله در روستای استویانکا (کیف) ،، در حالی که نقش سربازان اوکراینی را بازی می‌کنند/تاریخ عکس ۲۲ مه /عکاس گلب گارانیچ

ولادیمیر کرایوشکین در کنار یک تانک روسی تخریب شده در حیاط خانه او در مالا روهان، اوکراین، سیگاری روشن می‌کند/تاریخ عکس در ۲۵ مه /عکاس ایوان آلوارادو

یک افسر پلیس حین تخلیه ساکنان محلی روستای آنتونیوکا، در منطقه دونتسک/تاریخ عکس ۳۱ مه / عکاس آنا کودریاوتسوا

 یک ساکن محلی آپارتمانی در منطقه مسکونی خارکف خانه‌ای را وارسی می‌کند/تاریخ عکس ۲۶ مه /عکاس ایوان آلوارادو

 ناتالیا کووالنکو، ساکن محلی در داخل آپارتمان خود که در جریان درگیری در شهر پوپاسنا در منطقه لوهانسک، اوکراین آسیب دیده است/ تاریخ عکس در ۲۶ مه / عکاس الکساندر ارموچنکو

 بازی کودکان با تانک‌های روسی تخریب شده در خارج از کلیسای جامع سنت مایکل در کیف/تاریخ ۲۹ مه /عکاس ادگار سو

ساکن محلی لاریسا، ۷۲ ساله، در شهر روبیژنه در منطقه لوهانسک که بیش از دو ماه در یک پناهگاه ماند/تاریخ عکس ۱ ژوئن /عکاس الکساندر ارموچنکو

یک غیرنظامی در نزدیکی ساختمانی مسکونی که در جریان درگیری‌های شهر روبیژنه در منطقه لوهانسک تخریب شده/ عکاس الکساندر ارموچنکو

یک ساکن محلی هنگام اقامت در یک پناهگاه زیرزمینی در حومه خارکف، با تصویری از عیسی مسیح در دست/تاریخ عکس ۱ ژوئن /عکاس ایوان آلوارادو

اولگ خودیرف، ۲۹ ساله، در حال مرمت خانه اشغال شده‌اش در حومه کیف/تاریخ عکس ۲ ژوئن / عکاس ادگار سو

یک غیرنظامی در حال نظاره سربازان گارد ملی اوکراین حین پیشروی روس‌ها در مرکز کیف/ تاریخ عکس ۲۵ فوریه/عکاس گلب گارانیچ

یک غیرنظامی اهل کیف در کنار سربازان در حالی که آژیر حمله هوایی به صدا درآمده است/تاریخ عکس ۲۶ فوریه/گلپ گارانیچ

ساکنان محلی کوکتل‌های مولوتوف را برای دفاع از شهر در اوژهرود/ تاریخ عکس ۲۷ فوریه/عکاس سرهی هوداک

 زن غیر نظامی در حالی‌که کودکی در یک اردوگاه موقت در پرزمیسل لهستان را در آغوش گرفته/ تاریخ عکس ۲۸ فوریه/ عکاس یارا ناردی

 زنی اوکراینی از منطقه ماریوپول، پس از رسیدن به یک مرکز ثبت‌نام برای آوارگان داخلی/ تاریخ ۲ مه/عکاس اوسلی مارسلینو

انتهای پیام/