به گزارش ایسنا، در پنجمین روز از هفته تهران و در حالی که این روز به نام «معماری و هنر و شهرسازی» معرفی شده است، تجلیل از حافظان خانه‌های تاریخی در خانه‌موزه شهید مدرس در تهران برگزار شد و نخست نصرالله حدادی – تهران‌پژوه – به برخی از اتفاقات تاریخی در منطقه ۱۲ تهران به عنوان نقطه‌ای که تاریخ تهران را در خود جای داده، اشاره کرد.
او با اشاره به نخستین حضورش در ۴۲ سال قبل در خانه مدرس امروزی می‌گوید: وقتی به این خانه آمدم، این بنا به نام خانه «میرمحمدعلی شیرازی» متعلق به خاندان کتابچی‌ها معروف بود که بخشی از آن انبار کتاب و بخشِ دیگر محل سکونت آن‌ها بود. اما به مرور این خانه به انبار کتاب تبدیل شد ولی امروز خوشبختانه خانه مدرس نامیده می‌شود، هر چند در گذشته درختان زیادی داشت.
او با اشاره به معماری خانه مدرس و حوزه علمیه خان مروی اظهار کرد: این معماری‌ها هر کدام تاسی از مسجد به خانه‌های تاریخی بوده است. خانه‌هایی با معماریِ باحیا و باشکوه و باشعور و با اندرونی و بیرونی مخصوص به خود.
وی اما در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به این‌که ما انقلاب کردیم تا کسانی که مسندنشنین می‌شوند نوکری مردم را بکنند، افزود: در چنین مراسم‌هایی باید مردم را تشویق و ترغیب کرد، اگر قرار است از کسی تشکر شود باید از «عشرت آداب» تشکر کرد که خانه مرحوم پروین اعتصامی را نگه داشته است و حتی بخش‌هایی از خانه را با مسواک تمیز کرد تا به آن آسیبی وارد نشود، یا از «مهدی امانی» تقدیر کرد که حمام تاریخی «باب همایون» را احیا کرد، افرادی که این روزها در جامعه کم نیستند.
حدادی با تاکید بر این‌که سانت به سانت منطقه ۱۲ شهرداری تهران مملو از تاریخ است، ادامه داد: در بازار یک خانه تاریخی به نام «هفت تن» وجود دارد، وقتی به این خانه رفتم تعداد زیادی کاشی روی دیوارهای آن بود که امروز بخش زیادی از آن‌ها ریخته‌اند و فقط حدود ۱۷ کاشی باقی مانده است. روی این کاشی‌ها عروسی دوران محمدشاه یا فتحعلی شاه مرحله به مرحله نقش بسته بود. پنج سال بعد از آن، متوجه شدم که خانه یک زیرزمین هم داشته که بعداز بررسی دیدم اسباب شکنجه داخل این زیرزمین بوده است. شخصی به نام «کمال تبریزی» (نه کارگردان) به من گفت این خانه متعلق به حاج علی خان فراش‌باشی بوده است.
او با اشاره به این‌که خانه عبدالوهاب خان بدرآصف الدوله در انتهای بن بست مدرس – جایی که خانه مدرس قرار داد – است، افزود: بدر همان کسی است که آن نامه معروف را به ناصرالدین شاه نوشت و او در جواب آصف الدوله نوشت؛ «ما که حالا تازه‌کار نیستیم که از حرفهای نوکر دولت‌خواهی مانند تو برنجیم، اگر در اول سلطنت تجربه حالا را داشتیم علی ایُحال امیر زنده بود و خدمت می‌کرد.»
این تهران‌پژوه با بیان این‌که خیلی دلم می‌خواهد روزی در این خانه باز شود و معماران امروزی داخل آن را ببینند، گفت: در این خانه می‌توان معماری باحیا را به نسل امروز نشان داد. باید از سه هشتی گذشت تا به حمام خانه رسید. تک تک خانه‌های منطقه ۱۲ شهرداری تهران که احیا شده‌اند، این خصوصیات را دارند.
او در ادامه به برخی از خصوصیات مردم منطقه ۱۲ تهران در سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: در همین محله بود که آقا سیدمهدی قوام همه درآمد روضه‌خوانی‌اش را به زنی داد تا مدتی برای تن‌فروشی از خانه‌اش درنیاید. در همین محله است که معتمد محله پامنار حاج علی‌اکبر کاظمی، خانه‌اش را سر چهارراه سرچشمه بدون هیچ ادعایی به یک موزه تهران قدیم تبدیل کرده و در خانه‌اش هم به روی همه باز است. در واقع معتقدم باید برای این افراد دست زد.
او گفت: در همین محل وقتی به رگ غیرت حسین گل گلاب برخورد، سرود «ای ایران، ای مرز پرگهر» ساخته شد؛ روزی که ایران اشغال شده بود. در همین محله بود که حسن گل‌نراقی فروشنده بلورجات در تیمچه حاجب الدوله آن را خواند. در واقع تا دل‌تان بخواهد در منطقه ۱۲ تهران حرف برای گفتن وجود دارد.
راهِ زیاد باقی‌مانده تا گسترش فرهنگ عمومی برای حفاظت از خانه‌های تاریخی
علی‌محمد سعادتی – شهردار منطقه ۱۲ تهران – نیز در سخنانی با بیان این‌که امیدوارم روز به روز به افرادِ بااراده برای حفاظت از تاریخی و میراثِ شهر تهران اضافه شوند، گفت: باید خدا را شکر کرد که امروز شاهد تبدیل شدن این نگاه و اندیشه به یک جریان عمومی اجتماعی هستیم.
او با اشاره به این‌که زمانِ خیلی دوری نیست وقتی که افراد امیدوار به احیای تهران تاریخی و قلب آن بسیار محدود بودند، ادامه داد: اما خوشبختانه روز به روز با پیگیری و حمایت‌هایی که در حوزه‌های مدیریتی می‌شود، به این افراد اضافه شده و امروز جدی‌تر ایستاده‌ایم و بالاتر از آن نیز خواهیم رفت.
او با این وجود با بیان این‌که تا رساندن و گسترش این فکر به یک فرهنگ عمومی راه زیادی است، افزود: اما این باعث دلگرمی ماست که یک جریان فکری درحال رشد در حال وقوع است.
وجود رابطه مستقیم بین بنا، شأن کاربری، سوژه و نوع مرمت و احیای بنا
سیداحمد محیط طباطبایی – رییس ایکوم ایران – نیز در این آیین با بیان این‌که خانه‌های تاریخی امروزه یک سرمایه اصلی در شهر هستند که به عنوان یک رکنِ دارای توسعه و به دلیل نگاه‌شان به آینده اهمیت دارند، اظهار کرد: حتی شورای عالی موزه‌های دنیا بخش ویژه‌ای به عنوان خانه‌های تاریخی دارد، یعنی خانه‌های تاریخی فی‌ذاته خود یک موزه‌اند.
او اما نحوه برخورد و رفتار با این بناهای تاریخی درقالب یک مدیریت جامع شهری را بااهمیت دانست و افزود: سه اتفاق می‌تواند این پتانسیل را به موزه تبدیل کند، هر چند باید توجه داشت که خانه‌ها بعد از مرمت و احیا، می‌توانند کاربری قبلی و ذاتی خود را داشته باشند یا به صورت ویژه در شکلی باشند که فقط معرفی بنا انجام شود و معرفی کردن یعنی آنِ آن خانه را به مخاطب و جامعه مخاطب خود معرفی کند.
او با اشاره به این‌که باید یک رابطه اصلی بین خود خانه و مورد تغییر کاربری بنا وجود داشته باشد، ادامه داد: مثلا حسینیه سادات اخوی که قرن‌هاست به این فعالیت ادامه داده و در حیاط آن معمولا چادری نصب می‌شود، اگر بخواهیم به جای چادر برای برگزاری مراسم‌ها سقفی فلزی نصب کنیم، در این شرایط دچار یک نوع تقابل شده‌ایم که در کاربری آن قطعا تاثیر می‌گذارد، بنابراین آن چه باید باشد، دیگر نخواهد بود.
وی در ادامه مدرسه دارالفنون در منطقه ۱۲ تهران را به عنوان یک ویژگی مهم شهر، ملی و حتی فراملی و به عنوان ساختمانی دانست که از اهمیت زیادی برخوردار است و افزود: اگر این بنا را جزء مجموعه ارگ حکومتی به شمار آوریم که هست از مهمترین فضاهای اجتماعی و فرهنگی و تاریخی یک قرن و نیم اخیر ماست، بنابراین قطعا باید مدرسه و دارالفنون بماند و به چیز دیگری تبدیل نشود، هر چند موزه، کافه و فرهنگسرا نیز پدیده‌های خوبی هستند.
محیط طباطبایی با تاکید بر این‌که بین وجود بنا، شأن کاربری، سوژه و نوع مرمت و احیای بنا یک رابطه مستقیم وجود دارد، اظهار کرد: فی‌نفسه همه اقدامات در حال انجام مفیدند، اما این فعالیت‌ها باید در یک نقشه و شبکه مدیریتی طراحی شوند که علاوه بر حفظ سرمایه‌های تاریخی و فرهنگی پاسخگوی نیازها باشند و ساختمان‌ها در ادامه کاربری مناسبی را بگیرند.
او تاکید کرد: این دقت نظرها باعث می‌شود یک امر به بهترین صورت نتیجه دهد، بنابراین ساختمانی که ۵۰ سال دفتر یک روزنامه بوده، از اهمیتی برخوردار است که به بهترین شکل همان تداوم حیات خود را خواهد داشت و می‌تواند در شکلی قرار گیرد که با شأن و منزلت آن هماهنگ باشد.
کمیسیون معماری نمای شهری در خانه‌های تهران را بررسی می‌کند
محمد سالاری – رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران – نیز با بیان این‌که پنجمین روز از هفته تهران، با نام «معماری و هنر و شهرسازی» نامگذاری شده، اظهار کرد: تا دوره چهارم شورا و در زمان صدور پروانه‌های شهری، به نماهای شهری هیچ توجهی نمی‌شد. هر چند اعضای شورا به این مجموعه از الزامات شهر توجه داشتند، اما به موضوع نما به عنوان حق طبیعی شهر و شهروندان و موضوعی که ارتباط مستقیم با شهر دارد، توجه نداشتند.
او با اشاره به این‌که در دوره گذشته با پیشنهاد شورای اسلامی شهر تهران،کمیسیون معماری و شهرسازی ایجاد و الزام شهرداری تهران برای بررسی نماهای شهری تصویب شد، ادامه داد: این اتفاق به یک جنبش عمومی تبدیل شد و در همه ۲۲ منطقه تهران، کمیته‌های نما شامل متخصصان شهری، معماران و شهرسازان اعم از معماران دانشگاه‌های شهر تهران و تشکل‌های حرفهای و صنفی معماری و شهری هستند، امروز دیگر هیچ پرونده‌ای در شهرداری تهران بدون این که نقشه‌های آن‌ها بر اصول معماری و شهرسازی بررسی شود، صادر نمی‌شود، که می‌توان آن را یک گام اساسی برای ارتقای هویت شهر تهران دانست.
او با بیان این‌که چنین مصوباتی باید در سامانه شهری و معماری تثبیت شود، افزود: در این شرایط هیچ شهرداری در فرایند صدور پروانه در اصل حقوق مکتسبه ۹۶۰ هزار پارسل در محدوده ۷۰۰ کیلومتری تهران وارد نمی‌شود و بر این اساس هیچ شهردار و معاون شهرساز و معمار و عضو شورای شهر و حتی شهردار تهران حق عدول از مقررات را ندارند.
وی ادامه داد: در این زمینه نرم‌افزاری به صورت سیستمی نوشته شده و سیستم و سامانه شهرسازی و معماری اجازه هیچ گونه اضافه طبقه یا تغییر کاربری و عدول از مفاد شهرسازی و معماری را ندارد.
سالاری گفت: قرار بود تصویب این مصوبه، همزمان با اعلام طرح تفصیلی شهر تهران اتفاق افتاده و آن ابلاغ شود تا اصول شهرسازی به صورت شفاف اعلام شود و همه بدانند برای ملک خود چه تعداد طبقه به چه میزان بارگذاری و سطح اشغال و با چه نوع کاربری می‌توانند بنا احداث کنند.
او با اشاره به انجام نشدن همه تکالیف طرح تفصیلی در آن زمان، افزود: شهردار امروز منطقه ۱۲ تهران، که در دوره گذشته مدیر کل اعتماد نو به نقل از برنامه‌ریزی معاونت شهرسازی و معماری بود بهتر می‌داند که تکالیف انجام نشد و طرح تفصیلی ابلاغ شد و نه تنها می‌توانست ارتقای معاونت شهرسازی و معماری را به دنبال داشته باشد، بلکه به تحقق مفاد طرح تفصیلی نیز منجر نشد و وضعیت را بدتر کرد.
وی با اشاره به رویکرد مدیریت شهری دوره پنجم و کمیسیون معماری و شهرسازی در این دوره از شورای شهر تهران، اظهار کرد: ما توانستیم معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران را در این دوره که مجموعه مشکلات جدی در حوزه درآمدزایی داشت راضی کنیم تا قبول کنند این اتفاق (شفاف‌سازی به مردم در اصول شهرسازی) رخ دهد.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: امروز تشکل‌های مدنی جلوتر از سیاست‌گذاران حوزه شهرسازی و معماری و حوزه شهری فرمان می‌دهند که در مسیر درست حرکت کنند. شورای شهر نیز این دوره رویکرد خود را رویکرد کیفی‌سازی و ارتقای کیفیت زندگی قلمداد کرده است.
وی همچنین با اشاره به این‌که شورای شهر تهران در این دوره، پرونده‌های بزرگ مقیاس مانند پل‌ها و بزرگراه‌ها را افتتاح نمی‌کند، گفت: در حالی که همه می‌دانیم بخشی از این‌ها اجتناب ناپذیر بود اما مساله این است که بخشی بدون نیازسنجی باعث شده تا بزرگراه‌های درون شهری، نه تنها آلودگی هوا و مشکل ترافیک را برطرف کنند، بلکه به مشکلات دیگر نیز اضافه کنند.
او با اشاره به این‌که برخی اوقات برخی افراد در جامعه شهری به جای مطالبه‌گری حقوق عمومی، به دنبال منافع شخصی مانند تخفیف عوارض یا درخواست ایجاد تراکم بیشتر هستند، ادامه داد: از امروز باید برای سال‌های بعدی یک اعتماد نو به نقل از برنامه جامع‌تر و دارای استراتژی داشته باشیم.
سالاری معتقد است: در واقع در هفته تهران مهمترین اولویت همه کنشگران شهری، موضوع گفت‌وگو بین جامعه شهری است. این یکی از حلقه‌های مفقوده نشست‌های هفته تهران است که باید در سال‌های آینده مبتنی بر یک طرح جامع و استراتژی مشخص مبتنی بر دیالوگ و گفتمان جامع شهری باشد.
انتهای پیام