درمان آرتروز مفصل زانو از طریق سلول‌های بنیادی/نوید برای درمان بیماری فلج مغزی

حمیدرضا رحیمی در گفت‌وگو با ایسنا زمینه فعالیت این شرکت دانش‌بنیان را فرآوری و تولید سلول‌های بنیادی عنوان کرد و گفت: چند بیماری لاعلاج و صعب‌العلاج را هدف‌گذاری کردیم تا آن‌ها را به وسیله سلول‌های بنیادی مزانشیمی درمان کنیم.

وی ادامه داد: بعضی بیماری‌ها از نظر علم پزشکی لاعلاج و صعب‌العلاج هستند و این موضوع باعث می‌شود پزشکان و محققان پزشکی به دنبال راهکارهایی برای درمان این نوع بیماری‌ها باشند.

این فارغ‌التحصیل مقطع دکتری پزشکی مولکولی چند مورد از این بیماری‌ها را مرتبط به حوزه طب بازساختی و چند بیماری را جزو بیماری‌های لاعلاج دانست و اظهار کرد: این چند بیماری را هدف‌گذاری کردیم و تصمیم گرفتیم از هر حوزه یک بیماری را انتخاب کرده و به دنبال تولید سلول‌های بنیادی مرتبط با آن‌ها باشیم.

رحیمی گفت: بر این اساس پیوند اُتولوگ سلول‌های بنیادی (از خود فرد به خود فرد) انجام شده و سلول‌های بنیادی را از خود بیماران می‌گیریم، آن‌ها را فرآوری و تقلید کرده (تعدادشان را زیاد می‌کنیم) و به ناحیه‌ای که دچار آسیب شده، می‌رسانیم.

وی خاطرنشان کرد: خاصیت سلول‌های بنیادی این است که زمانی که در محیط خاصی قرار می‌گیرند که آن را “محیط میکروشیمیایی” اطراف سلول می‌نامیم، می‌توانند به سلول‌های طرفین خود تبدیل شوند که البته تنها برخی سلول‌های بنیادی این خاصیت را دارند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، سپس به ارائه یک مثال پرداخت و توضیح داد: به عنوان مثال بعضی سلول‌های بنیادی که در طرفین سلول‌های پوستی قرار دارند، می‌توانند به پوست تبدیل شوند؛ بنابراین این‌طور نیست که همه سلول‌های بنیادی بتوانند همه اجزای بدن را بسازند.

رحیمی با اشاره به اینکه از بین انواع سلول‌های بنیادی، “سلول‌های بنیادی جنینی” تقریباً می‌توانند تمام اُرگان‌ها و اجزای بدن را بسازند، گفت: در عین حال برخی سلول‌های بنیادی محدودیت بیشتری دارند و فقط می‌توانند در یک رده خاص، به عنوان مثال در ساختن پوست، غضروف یا استخوان فعال باشند یا اینکه فقط می‌توانند به سلول‌های مغزی تبدیل شوند.

وی با بیان اینکه برای تولید سلول‌های بنیادی به منظور درمان کسانی که دچار آرتروز مفصل زانو شدند، از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مجوز دانش‌بنیانی دریافت کرده‌ایم، توضیح داد: این بیماری و دو بیماری فلج مغزی کودکان (CP) و بیماری ALS از جمله بیماری‌های صعب‌العلاجی هستند که برای درمان آن‌ها هم هدف‌گذاری کرده‌ و مدارک مورد نیاز برای اخذ مجوز دانش‌بنیانی آن‌ها را آماده‌ کرده‌ایم.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه درمان بیماری‌های فوق از طریق سلول‌های بنیادی نیز مرحله کارآزمایی بالینی را پشت سر گذاشته است، تشریح کرد: بیماری فلج مغزی مربوط به کودکانی است که قبل، بعد یا در حین به دنیا آمدن، دچار کمبود اکسیژن دریافتی شوند.

رحیمی افزود: همچنین بیماری ALS که قصد درمان آن از طریق سلول‌های بنیادی را داریم، اختلال در دستگاه عصبی مرکزی است و این بیماران مرگ بسیار ناراحت‌کننده‌ای دارند؛ این افراد به تدریج توانایی تنفس کردنشان را از دست می‌دهند و متأسفانه فوت می‌کنند.

وی یادآور شد: برای این بیماران نیز تقریباً هیچ درمانی وجود ندارد و درمان آن‌ها در حد نوعی درمان نگه‌دارنده است. ما می‌توانیم سلول‌های بنیادی این افراد را از مغز استخوان آن‌ها جدا ‌کنیم، تقلید کنیم و سپس به داخل نخاع تزریق می‌کنیم. درمان این بیماری در حال حاضر فاز تحقیقاتی را طی می‌کند و هنوز به مرحله قطعی نرسیده است.

دریافت سلول‌های بنیادی از مغز استخوان بیمار

این پزشک عمومی و فارغ‌التحصیل مقطع دکتری پزشکی مولکولی، سپس به روش پیوند اُتولوگ (از خود فرد به فرد) سلول‌های بنیادی پرداخت و توضیح داد: در این روش ۵۰ سی سی مغز استخوان از بیمار دریافت می‌کنیم و از آن نوع خاصی از سلول‌های بنیادی را که سلول‌های بنیادی مزانشیمی نام دارند، جدا کرده و به تعداد مورد نیاز تکثیر می‌کنیم.

رحیمی افزود: من و دکتر توکل افشاری، استاد و همکار من که استادتمام رشته ایمنی‌شناسی و فوق دکترای ژنتیک سلول‌های ایمنی هستند، به قول معروف چرخ را هم خودمان اختراع کردیم که این شاید استعاره‌ای باشد برای میزان سختی‌هایی که در این راه متحمل شده‌ایم. به عبارت دیگر تقریباً صفر تا صد فرآوری سلول‌های بنیادی را خودمان در مشهد راه‌اندازی کرده‌ایم، چرا که هیچ تجربه یا امکاناتی در این زمینه نداشتیم.

وی همچنین روش کار این شرکت در تولید سلول‌های بنیادی را روشی خلاقانه و بر اساس آزمون و خطا توصیف و تأکید کرد: کاری که انجام دادیم، حاصل تلاش شبانه‌روزی من، همکارانم و کارشناسان آزمایشگاه است و دستاوردمان این بود که توانستیم از مغز استخوان بیماران، سلول‌های بنیادی بگیریم.

اعتماد نو به نقل از برنامه برای دریافت مجوز از سازمان غذا و دارو
ضرورت کاهش وزن بیمار برای درمان آرتروز مفصل زانو

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به مجوز دانش‌بنیانی که این شرکت برای درمان آرتروز مفصل زانو دریافت کرده است، گفت: غضروف زانوی این بیماران تقریباً تخریب شده و ما برای درمان، سلول‌های بنیادی را جدا می‌کنیم.

رحیمی با تأکید بر آن که برای درمان این بیماری همکاری بیمار مورد نیاز است، گفت: بیمار باید در کاهش وزن خود همکاری داشته باشد و از یک اعتماد نو به نقل از برنامه تغذیه‌ای پیشنهادی پیروی کند. در این روش سلول‌های بنیادی را به داخل مفصل زانو تزریق می‌کنیم و بیماران به مدت ۶ ماه تحت نظارت و پیگیری هستند؛ تا زمانی که مفصل زانو دوباره ساخته شود.

وی افزود: همچنین مدارکمان را آماده کرده‌ایم که مجوز این نوع درمان را از سازمان غذا و دارو به عنوان یک محصول دارویی دریافت کنیم؛ چون سلول‌های بنیادی محصولات دارویی محسوب می‌شوند و فرق آن‌ها با داروهای شیمیایی این است که منشأ آن‌ها سلول و فرآورده‌های سلولی است. در واقع سلول‌های بنیادی هم جزو داروها به حساب می‌آیند، اما روش تولید آن‌ها متفاوت است. بنابراین می‌خواهیم این محصول را به صورت گسترده و به عنوان یک محصول دارویی به مردم ارائه کنیم.

درمان فلج مغزی قطعی نیست

این عضو هیات علمی دانشگاه در بخشی دیگر از صحبت‌های خود و در پاسخ به پرسش پایگاه خبری مبنی بر قطعیت درمان فلج مغزی از طریق سلول‌های بنیادی، تصریح کرد: قطعیت درمان بسته به میزان فلجی متفاوت است. اگر کودکی به مقدار و زمان زیادی دچار کمبود اکسیژن شده باشد، می‌توان گفت که تقریباً درمانی برای آن وجود ندارد؛ بنابراین این‌طور نیست که همه انواع فلج مغزی با هر شدتی قابل درمان باشد و من به عنوان یک پزشک به بیماران امید واهی نمی‌دهم.

رحیمی در پایان ابراز امیدواری کرد که این شرکت تا اسفند ماه امسال برای درمان بیماری‌های فلج مغزی و ALS از طریق سلول‌های بنیادی هم مجوز دانش‌بنیانی دریافت کند.

انتهای پیام