به گزارش اعتماد نو ، مجله دیپلمات در گزارشی نوشت: با وجود شبهه پراکنی ها در خصوص تصویب و اجرای اعتماد نو به نقل از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، این توافق بدون هیچ مانع عمده ای وارد دومین سال اجرای خود شده است. با این حال بسیاری از تحلیلگران نگران آینده این توافق هستند. «دونالد ترامپ» رئیس جمهور جدید آمریکا در طول مبارزات انتخاباتی خود وعده داده بود که توافق هسته ای با ایران را لغو خواهد کرد. با این وجود این پرسش باقی می ماند که آیا این کار در حد یک شعار انتخاباتی باقی می ماند یا اینکه ترامپ برای خروج از این توافق اقدام خواهد کرد.
در پاسخ به این سوال باید در نظر داشته باشید که فسخ یک توافق بین المللی که در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده است، می تواند پیامدهای منفی برای کشور تخطی کننده در پی داشته باشد. در این بخش سه سناریوی بالقوه مربوط به آینده توافق هسته ای ایران در چند سال آینده ارائه، و در نهایت این گونه استدلال می شود که با توجه به نبود جایگزین بهتر، به نفع آمریکا و جامعه بین المللی خواهد که توافق هسته ای ایران همچنان برقرار بماند.
سناریوی اول: فسخ توافق/ مذاکره مجدد در مورد توافق جدید
با توجه به تمایل ترامپ برای اجرای سیاست های غیر معمول، بعید نیست که او به وعده انتخاباتی خود برای خروج از توافق هسته ای عمل کند و یا برای مذاکره دوباره در مورد توافق هسته ای فشار آورد. با این حال خروج یک جانبه از توافق می تواند به منافع آمریکا آسیب برساند و حتی می تواند به یک بحران بین المللی منجر شود. دیپلمات های ایرانی با حمایت از سوی مقامات عالی رتبه اتحادیه اروپا، تعهد خود را نسبت به شرایط فعلی برجام اعلام کرده اند و امکان هرگونه مذاکره مجدد درباره توافق هسته ای را رد کرده اند. ایران پیشتر در مورد عواقب ناشی از عقب نشینی یکجانبه از توافق هسته ای هشدار داده است. در تازه ترین مورد، دکتر «علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اظهار داشت که اگر واشنگتن از برجام خارج شود، ایران اعتماد نو به نقل از برنامه هسته ای خود را به شیوه ای جدید از سر خواهد گرفت.
بنابراین اگر دولت ترامپ تصمیم بگیرد به طور یک جانبه برجام را رها کند، نه تنها اتحادیه اروپا و آمریکا را در مسیر تنش قرار می دهد، بلکه همچنین می تواند هرگونه همکاری های آینده در مورد مسائل مشابه را به خطر اندازد. توافق هسته ای ایران پس از ایجاد یک ائتلاف بین المللی به دست آمد. بعید به نظر می رسد است دولت ترامپ بتواند برای لغو این توافق بتواند به چنین ائتلافی دست پیدا کند. دولت جدید آمریکا در حال حاضر با چین و اتحادیه اروپا دچار اختلافاتی شده و بعید است که آنها از هر گونه پیشنهاد آمریکا برای خروج و یا مذاکره مجدد توافق هسته ای ایران حمایت کنند. حتی در آمریکا نیز بسیاری از مقامات از جمله روسایی که خود ترامپ در پنتاگونو سازمان سیا تعیین کرده، نگرانی علنی خود را در مورد خروج از توافق هسته ای اعلام کرده اند. آمریکا با خروج از برجام سرزنش جهانی را برای بر هم زدن توافقی که به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده، به جان خواهد خرید. این اقدام می تواند وجهه آمریکا در صحنه بین المللی را مخدوش کند.
با بررسی این الگو می توان انتظار داشت که اگر آمریکا تصمیم بگیرد به طور یک جانبه از برجام خارج شود و فشار بر ایران را افزایش دهد، ایران به احتمال زیاد با نزدیک تر شدن به اتحادیه اروپا و چین به این کار واکنش نشان دهد. ایران می تواند با رها کردن برخی از تعهدات خود بر اساس برجام، به نوبه خود اقدام متقابل علیه آمریکا انجام دهد.
سناریوی دوم: فشار بر ایران در حد خروج این کشور از برجام
سناریوی احتمالی دیگر این است که آمریکا به حدی فشار بر ایران را افزایش دهد، که این کشور مجبور به رها کردن توافق هسته ای شود. این کار به واشنگتن اجازه می دهد تا با سرزنش تهران برای نقض برجام، مسیر را هم برای تحریم های جدید باز کند. با این حال همان گونه که قبلا اعلام شد، فروپاشی برجام به راحتی می تواند به یک بحران بین المللی منتهی شود و منافع آمریکا را به خطر بیاندازد. بنابراین این اقدام می تواند برای آمریکا پیامدهای مخاطره آمیزی به دنبال داشته باشد.
با توجه به شواهد موجود بعید است که ایران در شرایط فعلی تصمیم به رها کردن تعهدات خود به برجام بگیرد.
اگر ایران تصمیم به از سرگیری فعالیت های هسته ای قبل از برجام بگیرد، برای به حداقل رساندن هزینه های بالقوه، این کار را گام به گام انجام خواهد داد. بنابراین نقض برجام احساس نخواهد شد.
سناریوی سوم: ادامه اجرای برجام
با توجه به حمایت بین المللی از توافق هسته ای، به احتمال زیاد این سناریو اجرایی خواهد شد.
احتمال دارد دولت ترامپ اجرای برجام را ادامه دهد اما امتیازاتی که ایران می تواند به واسطه توافق نامه دریافت کند، محدود کند. برای مثال ممکن است دولت ترامپ بر خلاف دولت پیشین بانک های خارجی را به انجام معامله با ایران تشویق نکند.
باید در نظر داشته باشید که توسل به دیپلماسی به امید بهره گیری از نتیجه تعامل صورت می گیرد. با این حال اگر اهداف مدنظر برآورده نشود، ممکن است برای به حداقل رساندن تلفات تلاش هایی در جهت تغییر وضع موجود صورت گیرد. ایران به امید بهبود اقتصادی در مذاکرات جدی شرکت کرد و اگر نتیجه توافق هسته ای را نبیند، ممکن است تصمیم به از سرگیری فعالیت های هسته ای خود برای به حداقل رساندن ضررها بگیرد. علاوه بر این تصمیم واشنگتن برای حرکت رو به جلو با اجرای مناسب برجام می تواند به طور قابل توجهی بر انتخابات ریاست جمهوری بعدی ایران و از این رو نگرش این کشور به سمت جهان خارج تاثیر گذارد.
موضوع دیگر در مورد آینده توافق هسته ای، و روابط ایران و آمریکا در یک مفهوم گسترده تر، اختلاف نظر در میان اعضای کلیدی کابینه ترامپ از جمله «مایکل فلین» مشاور امنیت ملی و «رکس تیلرسون» وزیر جدید خارجه است. در حالی که فلین از تغییر نظام در ایران حمایت کرده است، تیلرسون در مورد اتخاذ چنین سیاستی ابراز تردید کرده و افزوده است که آمریکا باید بر اجرای برجام متمرکز شود. بنابراین چنین اختلاف نظری در برخورد با ایران می تواند به سردرگمی و فقدان یک استراتژی منسجم در دولت ترامپ منجر شود. بنابراین ضروری است که آمریکا همچنان به برجام متعهد باقی بماند.
«دیپلماسی» به دنبال پیدا کردن راه حل های جایگزینی است که به یک نتیجه برد – برد برای همه طرف ها منتهی شود. به نظر می رسد ایران به رغم برخی شکایت ها، از نتیجه برجام خرسند باشد؛ با این حال شکی نیست که اگر ایران احساس کند اوضاع به نفع اش نیست، با خروج از برجام فعالیت های هسته ای پیشین خود را از سر گیرد. سرنوشت برجام بر آینده همکاری های ایران – آمریکا و در نتیجه آینده روابط این دو کشور تاثیرگذار است.
باید به خاطر داشته باشیم که اختلال در اجرای برجام نه تنها امید برای هرگونه همکاری احتمالی بین دو کشور را در آینده ای نزدیک از بین می برد، بلکه به یک بحران بین المللی منجر می شود. با توجه به حمایت گسترده بین المللی از برجام، احتمال لغو کامل آن بسیار کم است. با این حال با توجه به سیاست های دیوانه وار ترامپ هر چیزی ممکن است. پس در نهایت باید گفت هم ایران و هم امریکا باید به اجرای تعهدات خود در قبال برجام ادامه دهند و از هر گونه اقدام تحریک کننده ای که آینده این توافق بین المللی را به خطر اندازد اجتناب ورزند.
منبع: جماران
