فراز و نشیب شعر فارسی پیش از اسلام/ شعری که ایستا نیست

به گزارش اعتماد نو ه نقل از  مهر، اعتماد نو به نقل از برنامه «چشم شب روشن» به تهیه کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شب گذشته با اجرا و کارشناسی علیرضا بدیع میزبان محمد سلمانی محقق و شاعر بود.

شعر؛ پناهگاهی برای ایرانیان

در ابتدای اعتماد نو به نقل از برنامه، سلمانی در خصوص اینکه شعر چه کمک هایی به تثبیت فرهنگ ایرانی کرده است، گفت: قبل از اسلام اگر کشور را به قلعه ای تشبیه کنیم، دیوارهای محکمی داشت که در آن انسان ایرانی به این نوع مسائل نگاه خاص و میانه خوبی نداشت. بعد از اسلام دیوارها فرو ریخت و انسان ایرانی بی پناه بود و دنبال پناهگاهی می گشت. پناهگاه انسان ایرانی شعر شد و می خواست از راه زبان خود را به همان جایی برساند که در گذشته بود.

سلمانی در خصوص وضعیت شعر در روزگار سامانیان عنوان کرد: شعر فارسی در روزگار سامانیان هوای صافی داشت و هنوز کلمات پیچیدگی قرن های بعد را نداشت و شاعران واقعیت را بازگو می کردند. به مرور کلمات پیچیده تر شد و اگر پژوهشگران به لایه های زیرین اشعار نفوذ کنند، می توانیم دنیایی را کشف کنیم.

شعر مداحی از دوران سلطان محمود شکل گرفت

وی افزود: ایرانی ترین سلسله سامانیان بودند و آن ها تعدادی غلام ترک آوردند که هم جنگیدند و هم به تدریج رشد کردند و خودشان قدرت گرفتند و حکومت غزنویان و سلطان محمود به وجود آمد. او شعر ایرانی را دوست نداشت و سعی داشت از شعر برای تبلیغ خودش استفاده کند و شعر مداحی ما از دوران سلطان محمود شکل گرفت و تا قرن ها بعد در ادبیات ماند.

سلمانی درباره نقش شعر و شاهنامه فردوسی به عنوان سپر دفاعی طی این سالها گفت: شاهنامه در دوران سامانی به وجود آمد و ایرانیان خود را پس از سالها بازیافته و شنیده بودند که گذشته خوبی دارند. این موضوع در همه جا پیچیده بود و فردوسی این نیاز را احساس کرد و از خداینامه ها نظمی ایجاد کرد. اگر ما پشتوانه سیاسی قوی داشتیم، منیژه ما می توانست با اوفلیا برابر باشد. فردوسی چیزی را آفرید که هومر در ایلیاد و ادیسه داشت.

حلقه مفقوده‌ای به نام تواضع و احترام به پیشکسوتان

این شاعر و منتقد ادبی در پاسخ به اینکه آیا در همنسلان شما لشکرکشی‌های ادبی مانند آنچه امروز در فضای مجازی می‌بینیم، وجود داشت یا نه، گفت: بسیاری از همنسلانم فوت شدند و بعضی مانده اند. بین جوانان تواضع و احترام به پیشکسوتان گم شده است.

وی افزود: در دنیای مجازی می بینم که گاهی شاعران با یکدیگر برخورد می‌کنند و شاید بخشی از آن به غرور و جوانی شاعر بازگردد. گاهی ایراد شعر درست است و پاسخ‌های شاعر شایسته نیست و حداقل در خصوص آنچه بیان می کنند، مطالعه‌ای صورت نمی‌گیرد. دوم آنکه جوان انتظار دارد ایرادها را به طور پنهانی بشنود نه طوری که همه در نظرات متوجه این ایراد شوند.

نسل ما با کتاب مانوس بود

سلمانی افزود: من با دنیای مجازی ارتباط دارم اما نه به اندازه جوانان امروز. نسل ما با کتاب مأنوس بود و هر وقت یکدیگر را می دیدیم، شعرهایمان را می خواندیم. امروز وقتی هنوز شعر هم متولد نشده، مخاطبان آن را می شنوند.

این شاعر در پاسخ به این پرسش که آیا شنیدن شعر متولد نشده و قوام نیافته خدمت است یا خیانت، گفت: این هم خوب و هم بد است. خوب از این جهت که افکار به یکدیگر منتقل می شود و بد از این لحاظ که ناپخته‌ها را به یکدیگر منتقل می‌کنند و اجازه نمی دهند شعر در فضای سالمی رشد کند و شاعر چکش های لازم را به شعر بزند.

شعر ایران ایستا نیست

سلمانی درباره جلسه شعر سه‌شنبه‌های فرهنگسرای نیاوران گفت: این جلسات به همت دوست شاعرم سید عباس سجادی برگزار می‌شد. ما به بررسی انواع گونه‌های شعری می‌پرداختیم و تصمیم بر این شد که این فعالیت را توسعه دهیم و در سطح کشور، تازه های شعر جوان را ارزیابی کنیم. بنابراین؛ جشنواره‌ای برگزار کردیم که اولین جشنواره سال گذشته بود و در جشنواره دوم این استقبال از لحاظ کمیت به سه برابر رسید. با توجه به گزارش داوران آثاری که به ما رسیده نشان می دهد شعر ایران ایستا نیست و به حرکت خود ادامه می‌دهد و در ۲۵ آذر شاهد اختتامیه هستیم.

سلمانی درباره محورهای مورد نظر جشنواره توضیح داد: موضوع ما آزاد بود و شاعران سروده‌های خود را در هر موضوعی ارائه دادند و ما آن را داوری کردیم. اما دو موضوع ویژه «صلح و جهان عاری از خشونت» و «محیط زیست و مهربانی با طبیعت» بود. علت برگزیدن این موضوعات این بود که تصور می‌کردیم انسان امروز از دو آلودگی جسمی و روحی رنج می برد. به عبارتی آلودگی جسمی با محیط زیست آلوده منجر به آلودگی روحی می شود که انسان را به جنگ تشویق می‌کند. می خواستیم به کمک فرهنگ به مبارزه با جنگ برویم و آثار ارسالی نیز ما را در این رابطه امیدوار کرده است.