با تصویب طرح چهار ماده‌ای پژوهشکده باستان‌شناسی در شورای پژوهشی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، پژوهش‌های باستان‌شناسی کشور با نظارت بیشتری ساماندهی می‌شوند.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، کوروش روستایی (رییس پژوهشکده باستان‌شناسی) یکی از دغدغه‌های ناظران آگاه به مسائل باستان‌شناسی کشور در سالهای اخیر را مسئله چگونگی ساماندهی پژوهش‌های باستان‌شناسی خواند و گفت: اینکه چرا این موضوع مورد توجه این افراد قرار گرفت، بررسی، رصد و ارزیابی پژوهش‌های انجام شده طی سه دهه اخیر بود.
او افزود: این بررسی‌ها نشان داد که در بسیاری از موارد پژوهش‌های میدانیِ باستان‌شناسی نه تنها منتشر نشده است بلکه حتی گزارش آن برنامه میدانی نیز در نهاد مربوطه، که پژوهشکده باستان‌شناسی باشد، وجود ندارد.
روستایی تصریح کرد: می‌توان گفت نخستین گام در ساماندهی اولیه پژوهش‌های باستان‌شناسی کشور در زمان مدیریت زنده‌یاد مسعود آذرنوش بر پژوهشکده باستان‌شناسی (اواخر ۱۳۷۹ تا تابستان ۱۳۸۵) برداشته شد، تا آن زمان الزامی برای باستان‌شناسان وجود نداشت که آنها را موظف به ارائه گزارش پژوهش میدانی خود کند.
رییس پژوهشکده باستان شناسی افزود: در این میان، برخی گزارش می‌دادند و برخی نه؛ در زمان زنده‌یاد آذرنوش قاعده‌ای نهاده شد که تاکنون ــ بجز موارد معدودی ــ تقریباً اجرا می‌شود، و آن این بود که پژوهشگر باستان‌شناسی که طرحی برای انجام کار میدانی ارائه می‌کرد می‌بایست پیش از آن گزارش برنامه میدانی قبلی خود را به مرکز اسناد پژوهشکده تحویل داده باشد.
روستایی گفت: همین ابتکار زنده‌یاد آذرنوش در آن زمان، یعنی نیمه نخست دهه ۱۳۸۰، صدای اعتراض برخی را درآورد، ولی به مرور زمان به امری معمول تبدیل شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه خاطرنشان کرد: اساساً ماهیت «قوانین» همینطور است، در ابتدای وضع یک قانون، در برابر اجرای آن مقاومت‌هایی می‌شود ولی به تدریج جا می‌افتد، و این زمانی است که به‌اصطلاح «ضمانت‌های اجرایی» آن موجود باشد.
او گفت: پس از مدیریت زنده‌یاد آذرنوش، مدیریت دستگاه باستان‌شناسی کشور دچار افت و خیزهای زیادی شد، به‌طوریکه طی ۱۵سال از ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۰ پژوهشکده باستان‌شناسی ۱۱ مدیر به خود دید، یعنی به‌طور متوسط طول عمر مدیریت هر یک فقط حدود یک سال و سه ماه بود.
به گفته روستایی، چنین وضعیت ناپایداری خود یکی از دلایل مهم پانگرفتن بنیان‌های کاربردی و عقلانی در پژوهشکده باستان‌شناسی به‌منظور ساماندهی پژوهش‌های باستان‌شناسی بوده و طبیعی است که عامل دیگر در اینکه طی این سالها پژوهش‌های باستان‌شناسی کشور سامانی به خود ندید انتخاب‌های غیرکیفی برخی از مدیران دستگاه باستان‌شناسی کشور بود.
روستایی افزود: با توجه به این وضعیت بدیهی است که طی دهه‌های گذشته سازوکاری برای ساماندهی پژوهش‌های باستان‌شناسی پی‌ریزی نشده باشد، در چنین شرایطی، شأن دستگاه باستان‌شناسی کشور در حد صدور مجوز کار میدانی آن هم بدون توجه به معیارهای لازم و ضروری برای انجام چنین پژوهش‌هایی فروکاهیده شد.
او اظهار کرد: وضعیت بی‌ضابطه پژوهش‌های باستان‌شناسی طی دهه‌های گذشته، باعث شد که در طیف بزرگی از باستان‌شناسان این توقع ایجاد شود که پیشنهاد یک طرح پژوهشی مساوی با صدور مجوز آن از طرف دستگاه باستان‌شناسی است.
این باستان شناس گفت: با توجه به همین وضعیت بود که در سال ۱۳۹۷ پژوهشکده باستان‌شناسی طرحی چهار ماده‌ای آماده کرد که با اجرای آن بتوان پژوهش‌های باستان‌شناسی را ساماندهی کرد.
او افزود: این طرح در بهار ۱۴۰۱ به تصویب شورای پژوهشی پژوهشگاه رسید و به ادارات کل استانها ابلاغ شد که در واقع سه بند از چهار بند این طرح پیشتر کم و بیش اجرا می‌شد ولی نظارت دقیقی بر آن نبود.
رییس پژوهشکده باستان‌شناسی خاطر نشان کرد: این مصوبه شامل ۴بند است که طبق آن مجری می‌بایستی تجربه کافی برای انجام پروژه را داشته باشد، پروپزالی آراسته و مستدل ارائه کند، ضرورت انجام کار را به وضوح توضیح دهد و گزارش و انتشارات معوقه نداشته باشد.
روستایی با بیان اینکه بند چهارم این طرح اشاره به انتشارات معوقه دارد تصریح کرد: دلیل وجودی این بند این است که با بررسی مجوزهای صادرشده طی سالهای گذشته و انتشارات مربوط به آنها، مشخص شد که شمار نه‌چندان کمی از پژوهش‌های میدانی پس از چندین سال و گاه بیش از دو دهه، هنوز منتشر نشده است.
او خاطرنشان کرد: واقعیت این است که طی سالهای گذشته دستگاه باستان‌شناسی کنترلی بر برنامه‌های میدانی باستان‌شناسی نداشته و دلیل اصلی آن نیز این بوده که متر و معیاری برای انجام برنامه‌های میدانی وجود نداشته است.
رییس پژوهشکده باستان شناسی گفت: همین امر باعث شده بود که عده‌ای به‌حق این اعتراض را مطرح کنند که ملاک برای اعطای مجوز کار میدانی چیست و چرا عده‌ای بسیار بیشتر از سایرین به میدان می‌روند، در حالی که کارهای پیشین خود را هنوز منتشر نکرده‌اند.
از سوی دیگر باید اذعان کرد که طی سالهای گذشته دستگاه باستان‌شناسی، به دلایل مختلف، نتوانسته نقشه راهی برای پژوهش‌های باستان‌شناسی کشور طراحی و اجرا کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه اظهار کرد: دلایل این امر متعدد است؛ برای نمونه می‌توان به کمبود یا نبود بودجه‌های پژوهشی در پژوهشگاه و نیز ادارات کل استانها، ضعف رابطه ساختاری ادارات کل استانها و پژوهشگاه و نبود برنامه‌های کلان‌نگر در دستگاه باستان‌شناسی اشاره کرد.
البته همین جا باید این را گفت که بخش قابل توجهی از نیروی کارشناسی پژوهشکده صرف مدیریت برنامه‌های نجات‌بخشی می‌شود که این خود باعث شده زمان و انرژی زیادی برای مدیریت‌های کلان‌نگر باقی نماند و دلیل مهم دیگر کمبود نیروی متخصص در پژوهشکده است.
روستایی گفت:طی دو دهه اخیر بیش از ۱۰ نفر از اعضای هیئت علمی و کارشناس پژوهشکده یا بازنشسته شده‌اند یا به مراکز آموزشی انتقالی گرفته اند ولی در برابر، کمتر از نیمی از این تعداد به پژوهشکده افزوده شده است.
او در پایان افزود: واقعیت این است که برای کشوری چون ایران با صدها هزار محوطه باستانی،دستگاه باستان‌شناسی ما می‌بایست بسیار بزرگتر از آن چیزی باشد که هم اکنون است.
انتهای پیام/
