کمانچه به دستان بهاری زنده شد + ویدیو

به گزارش ایسنا، بیست و پنجمین سالگرد درگذشت استاد علی اصغر بهاری، شامگاه ۱۹ خرداد به صورت آنلاین با سخنرانی چهار تن از شاگردان این استاد موسیقی از جمله داوود گنجه‌ای، محمد مقدسی، مهدی آذرسینا و علی اکبر شکارچی برگزار شد.

در ابتدای این گزارش می‌توانید نمونه‌ای از کمانچه نوازی علی‌اصغر بهاری را مشاهده کنید:

گنجه‌ای: صدای ساز استاد بهاری، از عمق وجود بود

در ابتدای این مراسم داوود گنجه‌ای درباره سبک نوازندگی و آموزش علی اصغر بهاری گفت: هر چه درباره استاد بهاری بگویم کم گفته‌ام. او یک عاشق به تمام معنا بود. من و استاد محمد مقدسی در سال ۴۶ در دانشکده هنرهای زیبا، جزو اولین شاگردان او بودیم.

او ادامه داد: من هنوز هم وقتی صدای ساز ایشان را گوش می‌دهم منقلب می‌شوم. ما با این مردِ اخلاق و هنر، فاصله زیادی داریم. هنر زمانی تجلی پیدا می‌کند که اخلاق در آن فرد بروز کند. صدایی که از دل سوخته و عاشق برمی‌آید در جان می‌نشیند و  شیوه کمانچه نوازی استاد علی اصغر بهاری نیز شیوه عشق بود.

«اگر بخواهیم تنها یک نکته را از استاد بهاری بگوییم، بی‌ادعا بودن اوست. به یاد دارم آن زمان چون من و استاد مقدسی وضع مالی خوبی نداشتیم، نمی‌توانستیم برای خود ساز بخریم؛ به همین دلیل وقتی شب‌ها استاد بهاری در دانشکده هنرهای زیبا با من و استاد محمد مقدسی کمانچه کار می‌کرد، ساز خود را یک بار به من و یک بار به استاد مقدسی می‌داد و ساز ویولن را نیز مقابل خود می‌گذاشت و از جان و دل مطالب را به ما درس می‌داد.»

این هنرمند همچنین درباره شیوه ساز نواختن علی اصغر بهاری گفت: استاد بهاری در آرشه کشی، ملودی نوازی و نگه داشتن ریتم، شیوه خاصی داشت ولی جوهره وجودی او همان عشق بود. اگر استاد بهاری نبود، من و خیلی از نوازندگان کمانچه امروز نبودیم. یک بار من و آقای مقدسی در جشن هنر ساز زدیم و به خود مغرور شدیم، به آقای نورعلی برومند گفتیم خوب بود؟ گفت:«نه! هر دوی شما اَره می‌کشیدید، چه خبر بود این همه سر و صدا می‌کردید؟ یک خورده لطافت را از بهاری یاد بگیرید.».

او در پایان بیان کرد: جوانان امروز را می‌بینم که نوازندگان خوبی هستند، منتهی باید عشق را در خود پرورش دهند تا در هنرشان نیز نمود پیدا کند. انسان راحت می‌تواند پزشک یا مهندس شود ولی هنر کار هر کسی نیست.

مقدسی: استاد بهاری از شاخص‌ترین نوازندگان کمانچه

در ادامه ویدیویی از محمد مقدسی پخش شد که گفت: استاد بهاری یکی از بارزترین، شاخص‌ترین و تأثیرگذارترین هنرمندان در تاریخ موسیقی ایران، هنر کمانچه نوازی و حفظ و اشاعه این ساز و موسیقی هستند. کمانچه به دست ایشان زنده شد و دوباره به اوج اولیه خود بازگشت. شیوه کمانچه‌نوازی استاد بهاری شاخصه‌ای بود بین کمانچه نوازی اواخر قاجار و دوران خودمان. مهم‌ترین ویژگی نوازندگی ایشان آرشه کشی است. آرشه کشی یا کمان کشی ایشان دارای یک نوع ملاحت، لطافت ریتمیک و شیوه خاص بود که در نواختن به کار می‌بردند و در گفتن و پرداختن هیچ نتی عاجز نبودند.

او ادامه داد: زمانی که استاد بهاری کمان را به دست می‌گرفتند و کمانچه نوازی می‌کردند، دست راست ایشان نقش حیاتی و سرنوشت سازی در اجرای جملات سازی ایشان داشت. ایشان از پوزیسیون گرفتن خودداری می‌کردند و معتقد بودند برای ویولن است. با سیم‌ها سوال و جواب می‌کردند که تنوع صوتی ساز بیشتر شود. از چپ و راست آرشه استفاده خلاق می‌کردند.

«رفت و برگشت کمان در دست ایشان مشخص نبود که کدام کمان به راست است و کدام کمان به چپ. یکی دیگر از خصوصیات بارز استاد بهاری، دوگانه نوازی ایشان بود، بدین ترتیب که وقتی ارکستر را با ضرب کار می‌کردند، تمام آواها و نت‌ها را درست اجرا می‌کردند ولی وقتی همان مطالب را بدون ضرب اجرا می‌کردند، حالت آهنگ و ضرب‌آهنگ را به اقتضای حالت آهنگ و احساسات خود تغییر می‌دادند.»

مقدسی درباره استادان و نحوه آموزش دیدن استاد بهاری گفت: اولین استاد ایشان، پدربزرگ مادری او بود که همان شخص نیز باعث علاقه‌مندی استاد بهاری به کمانچه شد و به مدت دو سال نزد ایشان کمانچه کار کرد. سپس به مدت چهار سال نزد دایی‌های خود به نام‌های اکبر خان، حسن خان و علی خان که از نوازندگان نامی کمانچه یک قرن پیش بودند آموزش دید. بعد از آن به دلیل ورود ویولن به ایران، کمانچه نوازی کنار گذاشته شد و ایشان ویولن نوازی را شروع کردند و تعلیمات ویولن را نزد رضاخان محجوبی فرا گرفتند. البته مدت‌ها نیز از محضر استاد حبیب سماعی بهره گرفت. ایشان از کسی تلمذ نکردند و سبک نوازندگی خود را ادامه می‌دادند. شیوه دست موسیقی در کلاس ایشان به روش سنتی و سینه به سینه بود. کلاس درس استاد مملو از صفا و صمیمیت و عشق و علاقه بود.

این موسیقیدان درباره ویژگی‌های اخلاقی علی اصغر بهاری اظهار کرد: استاد بهاری مردی بسیار خونگرم، باتقوا و مهربان بودند و آنچه می‌دانست را بدون هیچ بخلی در اختیار شاگردان خود قرار می‌داد. از استاد بهاری آثار زیادی به صورت آلبوم، گروه نوازی و تکنوازی باقی مانده است که به اشاعه هنر موسیقی ایران کمک بسیار زیادی می‌کند. ایشان نقش زیادی در روایت آهنگ‌ها، تصانیف و ردیف‌های قدیمی و فراموش شده ایرانی دارند که بسیاری از تصانیف و ردیف‌هایی که امروز می‌شنویم مدیون حافظه و زحمات ایشان است.

او در پایان درباره شاگردان استاد بهاری گفت: استاد بهاری شاگردان زیادی را تعلیم دادند که از قدیمی‌ترین این شاگردان داوود گنجه‌ای، مهدی آذر سینا، علی اکبر شکارچی، هادی منتظری و اردشیر کامکار بودند. هدف این افراد بزرگداشت و حفظ نام استاد و اشاعه راه نوازندگی ایشان است.

آذر سینا: شیوه کمانچه نوازی بهاری خاص خودش بود

مهدی آذرسینا گفت: سازی که استاد بهاری می‌زد، خاص خودش بود. اگر بخواهیم نسل قبل از استاد بهاری مانند حسین خان اسماعیل زاده، باقر خان رامشگر و حتی هایک قفقازی را نام ببریم، استاد بهاری به هیچ کدام از اینها شباهت نداشت. علت آن نیز این بود که شاگردی اینها را نکرده بود. نوازندگی او برای نوازندگان کمانچه، نوازندگان سازهای دیگر و حتی آوازخوان‌ها الگو بود.

آذرسینا ادامه داد: استاد بهاری مدتی به ویولن روی آوردند؛ زیرا کمانچه به عنوان ساز مطرب‌ها شناخته شده بود و افراد کمتری به سمت این ساز می‌رفتند، ولی زمانی که دوباره توجهی به اصالت، مکتب موسیقی و فرهنگ ایران شد، افراد بزرگی مانند دکتر برومند پیدا شدند و از استاد بهاری برای حضور در رادیو، حفظ، اشاعه و تدریس در دانشگاه دعوت کردند و این ساز را دوباره زنده کردند.

«البته استاد بهاری همزمان با کار با نوازندگان رادیو، تا حدودی نواختنش شکل و شمایل آنها را می‌گرفت ولی این دلیل بر این نبود که از هیچ کدام از آنها تقلید کند و تنها همراهی می‌کرد؛ زیرا همه سعی می‌کردند در یک عیار ساز بزنند.»

او بیان کرد که استاد بهاری بیشتر به افرادی آموزش می‌داد که خودشان کمانچه می‌نواختند و مبتدی نبودند؛ در نتیجه قطعه‌ را می‌نواخت و آنها تکرار می‌کردند.

این هنرمند در پایان در ارزیابی بداهه نوازی آثار علی اصغر بهاری گفت: بداهه نوازی آخرین بخش نوازندگی در موسیقی ایران است. بداهه نوازی مقدمات بسیار زیادی را طلب می‌کند. از مهم ترین آنها ورزیده کردن و چالاک کردن دست و پنجه، بالا بردن اطلاعات موسیقی ایران یا همان ردیف‌شناسی، امکان اجرای مصالح موسیقی، وزن شناسی، آشنایی با ادبیات، انسان شناسی و انسانیت است که استاد بهاری با تمامی این ویژگی‌ها در این زمینه توانایی بالایی داشتند و بی ریا ساز می‌زد.

شکارچی: بهاری با خودش صلح کرده بود

«استاد بهاری زمانی کمانچه‌نوازی را شروع کرد که به مویی وصل بود. کمانچه‌نوازی اکنون مدیون سه حوزه از جمله کمانچه‌نوازی مناطق مختلف است که هنرمندان خیلی خوبی وجود داشتند و البته شناخته شده نبودند. استاد بهاری در حوزه ایران و کمانچه نوازانِ مرزی است.»

او ادامه داد: کمانچه نوازی استاد بهاری بر مبنای بداهه‌نوازی بود. نوازندگی ایشان یک سخنوری سرشار از عشق بود، برای تفریح کار نمی‌کرد و بیان و اندیشه‌ای پشت کار ایشان بود. یک بار به استاد بهاری گفتم شرکت ماهور می‌خواهد آلبومی از شما منتشر کند که قرار شد قطعاتی را در استودیو با ایشان به ضبط برسانیم که یک طرف کاست سخنرانی ایشان و طرف دیگر تکنوازی او باشد. همین‌طور که در خیابان به سمت استودیو می‌رفتیم به ایشان گفتم «استاد من ۲۰ سوال آماده کرده‌ام، اجازه می‌دهید قبل از اینکه به آنجا برویم اینها را برایتان بخوانم که آمادگی داشته باشید.» مکثی کرد و گفت «نمی‌خواهد من همه جواب‌ها را بلد هستم».

شکارچی خاطره دیگری تعریف کرد و گفت: هر بار که پیش ایشان کلاس داشتم و کسی به آنجا می‌آمد، طرف مقابل را معرفی می‌کرد و من را هم آقای شکاری معرفی می‌کرد.

با خنده ادامه داد: تا چند سال من را آقای شکاری صدا می‌زد و به همه می‌گفت آقای شکاری شاگرد من بودند و اکنون استادم هستند که این امر نشان از تواضع و فروتنی ایشان داشت. من هیچ گاه ندیدم ایشان پشت سر کسی بدگویی کند و خودش با خودش صلح کرده بود.

انتهای پیام