“یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامینَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ”؛
« اى کسانى که ایمان آوردهاید، همواره براى خدا قیام کنید و از روى عدل و عدالت گواهى دهید. کینه و دشمنى با گروهى شما را به ترک عدالت وادار نسازد. عدالت کنید که به پرهیزگارى نزدیکتر است و از خدا بترسید که خدا از اعمال شما کاملا آگاه است.»”مائده آیه ۸”
مسئله ای که موجب می شود انسان ها به عدالت بیندیشند ، مسئله ی بهتر زیستن است. عدالت امری عمومی ، فراتاریخی و انسانی است که مرتبط با دین، مذهب و دوره تاریخی خاصی نمی شود. در واقع به گونه ای است که اگر رعایت شود زندگی انسان ها قطعا بهتر از آنچه که هست می شود.
عدالت در لغت معادل نظم و ادب است. در پارسی «داد» معادل عدل و « دادمندی » یا « دادگری » معادل عدالت است.
در اصطلاح فقهی عدالت صفت کسی است که گناه کبیره نکرده و بر گناه صغیره اصرار نورزد.
به تعبیر استاد مطهری ، اصل عدالت از مقیاس های اسلام است .آنچه که «عدل » است را دین می گوید.
عدالت یکی از مهمترین اهداف بعثت پیامبران بوده است . در دین اسلام نیز اجرای عدالت در جامعه اصلی ترین هدف است.
در هر جامعه‌ای نظم عادلانه ، نظمی است که بیشترین رضایتمندی را برای افراد آن جامعه ایجاد کند و در مقابل اگر مردم از نظم موجود رضایتمندی نداشته باشند ، نشان دهنده آن است که در آن جامعه نظم عادلانه ای وجود ندارد.
زندگی انسان در تعامل با دیگران شکل می گیرد و عدالت تضمین کننده این زندگی است . عدالت در برگیرنده مفاهیمی چون: امنیت ، آزادی ، برابری و رفاه در اجتماع است. اگر بتوانیم عدالت را به درستی بشناسیم و با آگاهی با آن کنار بیاییم بسیاری از این مفاهیم نیز رنگ می گیرند و مشخص می شوند. چیزی که مدت هاست در جامعه ی ما بی رنگ مانده است.
در اسلام تمامی پست های حساس را به افراد عادل می سپارند. در قضاوت ، امامت ، جماعت ، عدالت شرط اساسی است . مرجع تقلید ، رهبری و مسئول بیت المال بایستی این شرط را دارا باشد.
عدالت سیاسی نیز یکی دیگر از این شروط است که فرد مسئول بایستی دارا باشد.
رعایت قانون اساسی و احترام به آن یکی از معیارهای عدالت سیاسی است که شخص حاکم بر جامعه ، خود بیش از دیگران بایستی آن را رعایت کند و با قانون مدارای در جامعه به نهادینه شدن آن کمک کند. و در هر شرایطی از تعامل عادلانه با منتقدان طفره نرود. در این صورت است که دیگر کمترین عملی که منافی با قانون و عدالت باشد، صورت می گیرد.
در حقیقت هیچ شخص یا نظامی نمی تواند ادعا کند که بهترین و عادل ترین است و نیاز به اصلاح ندارد چرا که داشتن رفتار عادلانه و منطقی مبتنی بر روحیه ی نقد پذیری یکی از عناصر عدالت سیاسی است که با اصلاح امور ، میانه روی در خط و مشی سیاسی و رعایت اعتدال می توان آن را در جامعه پیاده کرد.
در این مسیر وظیفه شهروندان نیز ایجاب میکند که با آگاهی و دانش ، تعمق در نظرات ، تعقل در عملکردها و روحیه مطالبه گری ، فارغ از هر نوع کلیشه ی قهرمان سازی ، قدم در جهت رسیدن به جامعه پویا بردارند و در این مسیر از هیچ کوششی دریغ نورزند .
یادمان نرود که جسارت و خودباوری اساس هر قدمی است و در هر نتوانستنی ، بایستنی وجود دارد.
مژگان لطیفی مهر
منابع:
_قرآن کریم ، سوره مائده ، آیه ۸
_سایت ویکی پدیا ، تعریف لغوی عدالت
_سایت حوزه ، تعریف فقهی عدالت
_نظرات استاد مرتضی مطهری ، فقه ، سال یازدهم ، شماره ۳۹ ، ص۰ ۲۶
