آشنایی با ایران‌شناسی، فرهنگ و گردشگری محور نخستین نشست مشترک

نخستین نشست مشترک بین‌المللی بنیاد ایران‌شناسی و دانشگاه آزاد اسلامی با محوریت آشنایی با ایران‌شناسی، فرهنگ و گردشگری به صورت وبینار در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.

به گزارش ایلنا، نخستین نشست مشترک بین‌المللی بنیاد ایران‌شناسی و دانشگاه آزاد اسلامی با محوریت آشنایی با ایران‌شناسی، فرهنگ و گردشگری به صورت وبینار در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.

در ابتدای جلسه پیام حضرت آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای رئیس بنیاد ایران‌شناسی به نخستین نشست مشترک بنیاد ایران‌شناسی و دانشگاه آزاد اسلامی قرائت گردید. 

 پیام ایشان بدین شرح است:

اَفلم یسیرو فی الارض فینظروا کیف کان عاقبة الذین من قبلهم (غافر، ۸۲)

«آیا روی زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آن‌ها بودند چه شد؟»

تاکید سیزده باره‌ی پروردگار در قران کریم پیرامون امر به سیر در زمین و مطالعه احوال و اعمال و دستمایه‌های بشریت، گواهی ممتاز در اهمیت توجه به تاریخ در کلام مقدس باری تعالی است 

در کلام قرآن کریم امر به تامل در تاریخ، نه سیر در سطح حوادث و رویداد بلکه سوق او به دریافت قوانین و سنن حاکم بر تاریخ و عبرتی مستوفی بر پایه اسلوب و اصول در حکمت و عقلانیت است. قرآن همواره به مرور در نتایج الفت با وحدانیت و انسجام و استبعاد از تفرق، تاکید و غور در استفهام محتوای رویدادها و سرافرازی‌ها و ناکامی‌های بشریت را تصریح و تدبیر در حفظ و حراست از آنها را به منظور آیینه‌ای جهان‌نما بهر نسل آتی تبیین، کلام هدایتگر و منورش را در گوش انسان نجوا نموده است. 

نیک مستحضرید که شرق‌شناسی ترجمه واژه غربی” اوریانتالیسم” است که از زبان‌های اروپایی وارد زبان فارسی شده و به معنای لغوی، به پژوهش و شناخت تمام دانش‌ها و آداب و رسوم مردم خاور زمین و هر آنچه پیرامون شرق گفتگو می‌کند، اطلاق می‌شود. در آغاز شرق‌شناسی، در یک مفهوم عینی و تاریخی برای بیان تسلط غرب بر شرق به کار رفته است که در عرصه‌های سیاسی و جغرافیایی، اقتصادی و جامعه شناختی، عرفانی و فلسفی و مفاهیم ایدئولوژیکی همانا مطالعه شرق توسط غربیان به عنوان مجموعه فرهنگ‌ها و تمدن‌هایی بود که نه تنها از لحاظ جغرافیایی در جای دیگر قرار گرفته بلکه فرق ماهیتی با غرب داشته‌اند.

پس از هدایت سیر مطالعات تاریخی و فرهنگی در جغرافیای مشرق زمین که بر پایه واهمه غرب از قدرت ریشه‌های علمی و فرهنگی و ایدئولوژیکی مشرقیان بود، تلاش گردید در مکتوبات خود شرق را بعنوان گورستانی از جوامعی فرهنگی، که منسوخ شده و جز خاکستری از آنها باقی نمانده یاد کنند و ادامه راه را منوط به حرکت بر مدار فرهنگ متمدنانه غربی بدون ابداع و خلاقیتِ تداوم پذیرِ شرقی، مصور سازند. پس از جنگ‌های جهانی دنیای مطالعات و پژوهش‌های علمی دیگر همچون گذشته آب به آسیاب غرب نمی‌ریخت در این زمان سیر مطالعات سنتی شرق‌شناسی به افول گرایید و شاخه‌ها متنوعی مورد توجه قرار گرفت. ایران‌شناسی نیز در پی مطالعات شرق‌شناسی از شاخه‌های مورد علاقه جوامع غرب شد که در پی جنگ‌های جهانی و سیر تحول سیاست زمامداری در جهان، چنان که پیشترها سیاستگذاری شده بود تحقق نیافت. 

اما ذکر این نکته ضرویست که در آغاز، ایران‌شناسی نیز به عنوان یک علم، محصول منویات سردمداران غرب بود که به عنوان یک سیاست طراحی شده و با اصول تعیین شده‌ای مثل اینکه: تمدن غربی جهان شمول است، و شرقیان باید از گذشته خود منفک شده و تمدن غرب را اقتباس کنند و این اقتباس باید به دور از ابداع باشد، به دنبال تحریف واقعیت تاریخی و فرهنگی جوامع شرق بودند و در واقع شناخت ایران را به منظور تحقق اهداف از پیش تعیین شده خود در دستور کار قرار می‌دادند. 

باید به مهم توجه داشت اگرچه مطالعات ایران‌شناسی در دو بخش از تاریخ رخ نمود که در بخش نخست بر پایه مشاهدات جهانگردان تالیف و تنظیم گردید و در بخش دیگر بر پایه تحقیقات و اکتشافات علوم باستان‌شناسی و زبان‌شناسی انتشار یافت اما نکته مهم این است که در آغاز همچون شرق‌شناسی منبعث از ضرورت سیاسی و اقتصادی غربیان بود. لذا بر پایه نیاز سیاسی و اقتصادی اروپا در به سیطره داشتن عالمان به زبان و تاریخ و رسوم محلی ممالک شرقی معماری شد و خاصه پس از جنگ‌ جهانی این نیاز به دلیل اندیشه سرمایه‌داری و روش‌های حکومتی جدید و توسعه اقتصادی فزونی یافت و اغلب دولت‌های غربی را به طور منفرد به این مهم به اهتمام واداشت که بدان بپردازند. به بیانی صریح، در شرق‌شناسی علمی دست سیاست غرب هیچ‌گاه بیکار نبوده است.

   اروپا در دوره تمدنی جدید سعی کرد با واژگون سازی تاریخ و با پیش گرفتن شیوه‌هایی چون خاموش ماندن در برابر عظمت تمدن‌های غیراروپایی، با وارونه جلوه دادن ارزش‌های تمدنی دیگر و وانمود کردن اینکه برتری اروپائیان به علت خودگرایی و دور شدن از عادات کهنه است توانست به دانش و  فن آوریهای شرق دست یابد و به اهداف خود از شرق‌شناسی نیزجامه عمل بپوشاند. ایران‌شناسی نیز به مانند شاخه‌های دیگر شرق‌شناسی غربی جزئی از تمهیدات استعمار برای تسلط بر شرق بوده است ولی امروزه به علت آگاهی و بیداری اقوام و ملل و دامنه نفوذ نظارت دولت‌ها و حضور نافذ جوامع علمی در جهان، ایران‌شناسی مجالی معتبر خواهد بود تا ضمن بازنگری در مطالعات و پژوهش‌های صورت گرفته و تطبیق آنها با دستاوردهای به روز میدانی، فرهنگ و تمدن ایرانی–اسلامی را به صحت و اصالت و تمامیت در مستندات و مکتوبات نوین متبلور سازد. 

بدون تردید اکنون زمانه رقابت فرهنگی میان ملتها است چرا که در جغرافیا و جوامع ملل، ثروت، قدرت و سیاست در اندازه نیاز قدرت‌ها در جهان جاری است اما شناخت ریشه‌های فرهنگی و تمدنی و احصاء دانشها و فنآوری‌های ارزشمند سنتیِ مبتنی بر تداوم و توسعه پایدار و صلح محوری و پایبندی به حقوق انسانی ملت‌های متمدن مشرق زمین و رجوع به بدانها، همچنان بسان هدف و ارزشی ممتاز در جهان جلوه‌گر است که دسترسی بدان تنها از طریق مطالعات علمی محض بدور هر گونه نگاه‌های جانبدارانه و مستندات صحیح و معتبر بر پایه تطبیق و تدقیق داده‌ها، میسر می‌باشد. امروز که به یمن حضور بسیط جامعه علمی در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های جهان و فرصت تبادل اطلاعات در تصدیق و تکذیب تالیفات و تحقیقات در عرصه شرق‌شناسی و به تبع آن ایران‌شناسی فراهم است، نتایج مطالعات آنچنان جسورانه به بوته نقد و بررسی گذاشته می‌شود که می‌توان فارغ از هرگونه دست‌اندازیهای سیاسی و استعمارگرانه به شناخت صحیح فرهنگ و تمدن شرقی دست یافت و از میراث ملموس و ناملموس آنها و خلاقیت‌ها و ابداعات منحصر به فرد و دانش‌های زمینی و کیهانی موحدترین جامعه بشری که حاصل تعامل صحیح با طبیعت بوده است منتفع شد و فرصت انتقال دانش بین نسلی مشرقیان را در جهان میسر ساخت.

فرصت حضور دانشگاه آزاد اسلامی در کشورهای مختلف جهان و ایجاد کرسی‌ها و رشته‌های ایران‌شناسی می‌تواند نقطه عطفی در انتقال صحیح واقعیت فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی باشد. رشته ایران‌شناسی در شعبه آکسفورد دانشگاه آزاد اسلامی فرصتی است که به قلم پژوهشگران ایرانی خارجی، غنای محتوایی و صور ممتاز فرهنگ و تمدن ایرانی در تنیده با آموزه‌های اسلامی را در دانشگاه‌های معتبر جهان بیرون بکشیم و ایران را آنچنان که شایسته ملتی که میراث‌دار میراث نبوی است در جهان معرفی نماییم. 

بنیاد ایران‌شناسی با ظرفیت علمی و اجرایی خود برای همکاری مشترک در ایجاد کرسی و رشته ایران‌شناسی در شعبه آکسفورد دانشگاه آزاد اسلامی اهتمامی جدی دارد و برای همکاری در تاسیس و راه‌اندازی این مهم آمادگی خود را اعلام می‌نماید 

در پایان از رئیس محترم دانشگاه آزاد اسلامی جناب آقای دکتر طهرانچی و معاون امور بین‌الملل جناب آقای بروجردی و همکاران گرامی خود در بنیاد ایران‌شناسی برای همت به تحقق این مهم کمال تشکر را دارد.            

 سپس شیدا مهنام( مشاور بین‌الملل بنیاد ایران‌شناسی و دبیر علمی نشست) ضمن اشاره به اهمیت تعامل و هم‌افزایی دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی، سازمان‌های دولتی و غیردولتی در شبکه‌سازی تأثیرگذار برای شناساندن ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی ایران اسلامی در عرصه‌های بین‌الملل، تفاهم‌نامه مشارکت و همکاری بنیاد ایران‌شناسی و دانشگاه آزاد اسلامی را نقطه عطفی برای ترویج و توسعه کرسی‌های دانشگاهی ایران‌شناسی در سطح بین‌الملل و دستاوردی ارزشمند برای آگاهی‌بخشی شرق‌شناسان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به آشنایی هرچه بیشتر با فرهنگ و تمدن ایران اسلامی برشمرد. 

   در ادامه محمدمهدی طهرانچی (رئیس دانشگاه آزاد اسلامی)، این نشست را اولین گام عملی در راستای اجرایی شدن تفاهم‌نامه مشترک همکاری بین بنیاد ایران‌شناسی و دانشگاه آزاد اسلامی دانست و گفت “زبان هر ملت، نوع نگاه مردم را نشان می‎دهد و اختلاف تفکر و اختلاف برداشت‌ها در زمین با کنار هم قرار گرفتن، کمال ظهور می‎یابد. پیامبران الهی به دنبال جهت‌دهی فرهنگ‌ها بودند و نه حذف آنها. بنابراین برخی ملت‌ها که به دنبال تبدیل شدن به تمدن غالب هستند و می‎خواهند دیگر فرهنگ‌ها را از بین ببرند، تفکر غلط و ناشدنی دارند. یکپارچگی فرهنگی در یکرنگی و تفکر واحد در جهان هستی میسر نخواهد شد، چرا که ذات این کره خاکی بر اساس چندگانگی است.”

   او با بیان این‌که ایران در میان ملت‌ها و فرهنگ‌ها، تعلق جدی به گذشته بشر دارد، اشاره کرد “فرهنگ تمدن بشر نمی‌تواند خود را از ایران جدا کند. فرهنگ تمدنی نیز مانند کسی که آلزایمر بگیرد و گذشته خود را فراموش کند آینده‌ای نخواهد داشت، اگر ارتباط تمدن با گذشته قطع شود، فردایی نخواهد داشت، چرا که فردای تمدن‌ها منوط به دیدن همه گذشته است. بنابراین غرب نمی‌تواند فرهنگ یونان یا فرهنگ سیصد ساله خود را ببیند، اما فرهنگ ایران که قبل از یونان و پس از آن دارای تمدن بوده را در نظر نگیرد. این فراموشی نمی‌تواند بشر را به آینده درخشان برساند.”

  وی در ادامه با بیان این‌که هویت نقطه اتکای پیشرفت است، گفت “اگر نگاه ما به گذشته عمیق‌تر و بلندتر باشد، جهش ما نیز بلند خواهد بود. مقام معظم رهبری در بحث تمدن نوین اسلامی می‎فرمایند “مهم‌ترین سؤال پیش روی دانشگاه‌های ما باید مسئله الزامات رسیدن به تمدن نوین اسلامی باشد و این باید برمبنای تجربه انقلاب اسلامی و میراث گذشتگان ملت باشد.” یعنی میراث یکی از نکات بسیار مهم رسیدن به تمدن نوین اسلامی است.”

 طهرانچی‌ با تأکید بر اینکه ایران‌شناسی و فرهنگ نه یک موضوع صرفاً ملی، بلکه خدمت به جامعه بشری است، اظهار داشت “گردشگری، دریچه آشنایی مردم و ملل دیگر با غنای فرهنگی ایران است که در این حوزه نیز ضعیف عمل کرده‌ایم و گردشگری به معنای اوقات فراغت بوده، در حالی که نیاز به واژه جدیدی برای این موضوع داریم که جوانان و مردم ما با تعمق بیشتری به سیر آثار جامانده از گذشتگان بپردازند و ایران‌گردی را رونق دهند. این سیر، یک ذهن قوی می‎طلبد که ان‌شاءالله باعث رونق ایران‌گردی شود و الزامات آن، تربیت افرادی است که با تاریخ تمدنی ایران آشنا بوده و روایتگران به‌روز باشند تا روایتگری آنها برای ما و دیگر ملت‌ها جاذبه داشته باشد. امیدواریم با پشت سر گذاشتن همه‌گیری کرونا، شاهد فصل جدیدی از ایران‌گردی باشیم. دانشگاه در این زمینه کارهای عقب افتاده زیادی دارد.”

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم این نشست بتواند به عنوان یک شروع خوب برای عملیاتی کردن تفاهم‌نامه مشترک ما با بنیاد ایران‌شناسی باشد.

   در ادامه این نشست بروجردی (معاون بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی) با اشاره به بندهای تفاهم‌نامه منعقد شده گفت: طراحی و اجرای طرح‌های مشترک پژوهشی، علمی، تاریخی و فرهنگی در زمینه ارتقای آگاهی‎ بخشی درخصوص ایران شناسی و شناساندن ظرفیت های فرهنگی، تمدنی، ایرانی و اسلامی کشور در عرصه بین الملل توسط دانشگاه»، «تبادل تجربیات، اسناد، اطلاعات و کتب علمی، پژوهشی و آموزشی» و «برگزاری کارگاه های آموزشی و پژوهشی، نشست‌های تخصصی و گردهمایی های فرهنگی، علمی و آموزشی» از جمله این اهداف است.

  پس از آن فدای وطن (رئیس واحد دانشگاهی شعبه آکسفورد و امارت دانشگاه آزاد اسلامی) با تأکید بر اهمیت مشارکت و راه‌اندازی مرکز مطالعات ایران‌شناسی در این شعب، اهمیت غنای علمی و فرهنگی این شعبه با کمک بنیاد ایران‌شناسی را در ارائه نمادهای ایرانی- تمدنی، برگزاری کلاس‌های تابستانی و دوره‌های آموزشی برای ایرانیان خارج از کشور و همچنین تاسیس دانشکده ایران‌شناسی در دانشگاه آزاد اسلامی، به ظرفیت‌های شعب خارجی این دانشگاه اشاره نمود. 

  در ادامه نشست عبدالمجید میردامادی (معاون بین‌الملل بنیاد ایران‌شناسی) به ارائه مطالبی درخصوص ایران‌شناسی از نظر بین‌الملل پرداخت و اشاره کرد “بحث ایران‌شناسی بحثی عمیق، گسترده و تاریخی است. ایران‌شناسی مجموعه مطالعاتی در خصوص تمام ابعاد ایران است.”

وی به ارائه گزارشی در خصوص مسائل فرهنگی و تاریخی ایران‌شناسی پرداخت و گفت “انعقاد تفاهم نامه بین این بنیاد و دانشگاه آزاد اسلامی نقطه آغازی برای تأمین محتوای علمی و توسعه همکاری‌های علمی بین المللی ایران‌شناسی در جهان خواهد بود.”

سخنرانان خارجی این نشست کارلو چرِتی Carlo Cereti (نماینده انجمن ایران‌شناسان ایتالیا)و لانا راوندی فدایی Lana Ravandi-Fadai( نماینده فرهنگستان ملی روسیه) از اهمیت این شبکه‌سازی بین‌المللی برای پیشبرد اهداف این تفاهم‌نامه سخن گفتند و اعلام آمادگی انجمن‌های ایران‌شناسی این کشورها را در راستای تحقق اهداف این نشست از جانب نهاد متولی در اروپا و روسیه اعلان آمادگی نمودند. 

   همچنین در این جلسه محمود جعفری دهقی(رئیس انجمن ایران‌شناسی ایران) در خصوص «اهمیت و جایگاه ایران شناسی در انگلستان»، حیدرنیا عضو هیأت علمی واحد یادگار امام دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص «نوروز در فرا رود»، نوروزی عضو هیأت علمی واحد یادگار امام دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص «ظرفیت زبان و ادبیات فارسی از اسطوره تا گستردگی طیف معنایی واژگان و تداعی معنایی»، آتوسا مؤمنی، معاون سازمان میراث فرهنگی در خصوص «نوروز میراث ناملموس» به ارائه سخنرانی پرداختند.

انتهای پیام/