عبدالعلی موحدنیا در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به بررسی وضعیت زیست‌محیطی دریای کاسپین، اظهار کرد: دریای خزر بزرگترین دریاچه روی زمین با مساحتی بیش از ۳۷۰ هزار کیلومتر مربع پنج برابر بزرگتر از دومین دریاچه بزرگ کره زمین بوده که از نظر بزرگی و میزان آب از بسیاری از دریاها بزرگتر است.
وی افزود: این دریا در میان پنج کشور به صورت مشترک قرار گرفته و ۱۳ استان ساحلی در این پنج کشور با جمعیتی حدود ۱۲ میلیون نفر را در بر گرفته که این جمعیت عمدتا در سواحل جنوبی و غربی مستقر هستند.
عضو هیئت علمی گروه علوم دریایی و اقیانوس شناسی دانشگاه مازندران با بیان اینکه مهم‌ترین فعالیت اقتصادی در دریای کاسپین شیلات و آبزی‌پروری است، خاطرنشان کرد: به طور کلی بهره‌وری از منابع زنده دریا، کشتیرانی و حمل و نقل دریایی و برداشت نفت و گاز و صنایع پائین دستی مرتبط با آن از جمله فعالیتها بوده و با توجه به گستردگی این دریا و میزان بهره‌برداری انجام شده از آن، کشتیرانی و تجارت دریایی در سطح این دریا برقرار است.
موحد نیا با تاکید بر اینکه حمل و نقل دریایی بین این دریا و دریاهای آزاد از طریق آبراهه ساخته شده بین دو رود «ولگا» و «دن» برقرار است، گفت: یکی از برترین ویژگی های این دریا، این است که به واسطه جدایی چند میلیون ساله از دریاها، دارای تنوع زیستی ویژه با گونه‌های بومی و خاص در یک منطقه است.
وی ادامه داد: بر اساس منابع و اطلاعات موجود حدود ۴۰۰ گونه از موجودات زنده این دریا، بومی همین منطقه هستند و از جمله گونه‌های ارزشمند و منحصر به فرد انواع ماهیان خاویاری، فک کاسپین به عنوان تنها پستاندار دریایی و یا ماهی سفید است که وجود اکوسیستم منحصر به فرد که مستقیم یا غیر مستقیم در ارتباط با دریا هستند، مانند تالاب‌ها و مصب‌های رودخانه‌ها، خلیج‌های متصل به این دریا و جزیره‌ها و شبه‌جزیره‌ها از پتانسیل‌های قابل توجه این دریا است.
موحد نیا گفت: با توجه به داده های موجود می‌دانیم که در طول دوره‌های مختلف زمین‌شناسی، مساحت دریا در بیشترین و کمترین میزان خود بسیار تغییر کرده و حتی تا چند برابر رسیده است اما گاهی به اندازه‌ای وسیع بوده که در برخی زمان ها از طریق تنگه‌هایی به دریاچه «آرال» در شرق و دریای «آزفت» در غرب راه داشته است.
وی با اشاره به اینکه در یک قرن اخیر نیز نوسانات سطح دریا وجود داشته و تا سه متر ارتفاع سطح دریا تغییر کرده است، ادامه داد: سطح تراز نسبت به سطح دریای آزاد بین منفی ۲۶ تا منفی ۲۹ متر متغیر بوده از ۴۰ سال پیش به مدت ۱۵ سال، بیش از دو متر از سطح دریا بالاتر آمده و بخش های زیادی از سواحل و جزایر از جمله «آشوراده» در دهه های ۷۰ هجری شمسی به زیرآب رفته بود و این بالا و پایین آمدن آب دریای خزر طبیعی است.
عضو هیئت علمی گروه علوم دریایی و اقیانوس شناسی دانشگاه مازندران گفت: بخش مهمی از این افزایش و کاهش سطح تراز کاسپین در چند دهه اخیر، در کنار تغییرات اقلیمی، به تنظیم ارتباط دریا با خلیج «قره باغلو» در ترکمنستان و احداث سدهای متعدد در رودهای منتهی به این دریا یا منحرف کردن مسیر رودها به سمت دریا برمی‌گردد و این یکی از متغییرهایی است که در سطح دریا اتفاق می‌افتد و بر روی آن موثر است.
موحد نیا خاطرنشان‌کرد: امروزه مواردی از جمله صید بی رویه، تخریب یا تغییر در زیستگاه‌ها، آلودگی‌های زیست محیطی و تغییرات آب و هوایی نیز، محیط زیست و بسیاری از موجودات دریایی را تهدید کرده و انواع آلودگی ها در دریا و از حوزه آبریز به سمت دریا می آید.
وی با بیان اینکه رودخانه‌های متعددی به دریا می‌ریزد که از حوزه‌های آبریزی به اندازه ۳.۵ میلیون کیلومتر مربع جاری هستند، تصریح کرد: این حوزه آبریز مساحت بیش از دو برابر کشور ایران را داشته و این جریان همانگونه که عامل تغذیه، ادامه حیات، محل زاد و ولد و مهاجرت بسیاری از آبزیان با ارزش است به دلیل انتقال محتویات آلاینده و تهدیدات مختلف، موجب آسیب به محیط زیست و موجودات دریای کاسپین می‌تواند باشد.
عضو هیئت علمی گروه علوم دریایی و اقیانوس شناسی دانشگاه مازندران یادآور شد:به طور کلی، رشد فزاینده استخراج نفت و گاز به ویژه توسط قزاقستان و آذربایجان در ۱۵ سال اخیر، رشد جمعیت انسانی در حاشیه این دریا در چند دهه اخیر و توسعه فعالیت انسانی و حمل و نقل دریایی، حوادث طبیعی و غیرطبیعی در دریا، موجب ورود میزان هنگفتی از انواع آلاینده‌ها و زباله‌های شهری و روستایی تا پساب‌های کشاورزی و فاضلاب های صنعتی به دریای کاسپین شده است.
موحد نیا گفت: آلاینده ها اثرات متنوعی بر موجودات زنده و محیط زیست چه از نظر سرعت و شدت، و چه از نظر ماندگاری و انتقال به سایر سطوح جنبه‌های زیستی و محیطی دارند.
وی افزود: با ورود آلاینده‌های شیمیایی و فلزات سنگین به محیط های آبی و افزایش آن در آب و رسوبات دریا، میزان آلایندگی این آلاینده ها در بدن برخی موجودات زنده مستقیما افزایش می‌یابد و به بدن برخی دیگر مانند انسان‌ها به طور غیر مستقیم به دلیل تغذیه از موجودات آلوده شده منتقل می شود.
عضو هیئت علمی گروه علوم دریایی و اقیانوس شناسی دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه فارغ از مباحث آلایندگی حتی تغییرات کوچک در اکوسیستم ممکن است اثرات جبران ناپذیری داشته باشد، اظهار کرد: هر گروه از آبزیان اگر با تهدیدی مواجه شود، علاوه بر اینکه آسیب می‌بیند به بقیه اجزای اکوسیستم هم تعمیم داده می‌شود.
انتهای پیام