به گزارش ایسنا، جنگ‌های داخلی و بین‌المللی، خشونت و جابه‌جایی‌های جمعیتی در کنار عوامل دیگری مانند بلایای طبیعی، پروژه‌های عمرانی و … به بی‌جا شدن بسیاری از مردم در سراسر دنیا انجامیده است. به طوری که مسئله پناهندگان و آوارگان به یکی از مسائل جدی پیش روی جامعه بین‌الملل تبدیل شده است. محققان در پژوهشی با عنوان ماندن یا مهاجرت دوباره مهاجران بازگشته افغانستانی از ایران به کشورشان و عوامل تعیین‌کننده آن این موضوع را بررسی کرده‌اند.
در این پژوهش که توسط محمد جلال عباسی شوازی، استاد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران، رسول صادقی، دانشیار جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و عبدالله محمدی، کارشناس ارشد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران انجام شده، آمده است:« افغانستان یکی از کشورهایی است که طی سه دهه گذشته یکی از بالاترین میزان پناهندگان خارج شده در دنیا را داشته است. دوره‌های متعدد ناآرامی و جنگ داخلی در این کشور سبب شده که آوارگان و بی‌جا شدگان داخلی و پناهندگان بسیاری در خارج به جای بگذارد.»
محققان سوالات اصلی این پژوهش را این چنین عنوان می‌کنند:« بازگشت‌کنندگان افغانستانی که از ایران به کشورشان بازگشته‌اند، چه قصدی نسبت به ماندن در افغانستان یا مهاجرت دوباره در آینده نزدیک دارند؟ عوامل جمعیتی، زمینه‌ای و سطوح بازادغام آن‌ها در افغانستان چه اثری بر ماندن یا مهاجرت دوباره آنان دارد؟»
روش مورد استفاده در این پژوهش “پیمایش نمونه‌ای” است و داده‌های آن از پیمایشی به دست آمده‌اند که در سال ۱۳۹۴ در خصوص وضعیت بازادغام اقتصادی- اجتماعی بازگشت‌کنندگان افغانستانی از ایران به کشورشان انجام شد. در این پیمایش جمعیت هدف، بازگشت‌کنندگان افغانستانی ۱۸ سال به بالا بودند که تجربه مهاجرت به ایران را داشتند و طی سال‌های گذشته از این کشور به سه شهر کابل، مزارشریف و هرات بازگشته بودند.
صادقی و همکارانش می‌گویند:« پرسشنامه طراحی شده در این پیمایش شامل چهاربخش می‌شد: مشخصات جمعیتی، تجربه مهاجرتی، وضعیت اقتصادی و وضعیت اجتماعی در افغانستان. همچنین سوالاتی در خصوص قصد افراد مبنی بر ماندن در افغانستان یا مهاجرت دوباره به ایران یا کشوری ثالث پرسیده شد.»
پس از پایان جمع آوری داده‌ها، ۴۲۵ پرسشنامه جمع آوری شد و سپس تجربه مهاجرتی افراد، بازادغام اقتصادی و اجتماعی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. در میان نمونه‌های مورد بررسی، ۵۴ درصد پاسخگویان مرد و مابقی زنان هستند. بیشترین تعداد پاسخگویان در گروه‌های سنی ۲۴-۱۸ ساله و ۲۵-۳۴ ساله قرار دارند. بیش از نیمی از پاسخگویان بین صنف نهم تا دوازدهم ( دوره متوسطه) یا بالاتر از آن سواد دارند. ۵۷ درصد نیز متاهل هستند. حدود ۶۲ درصد پاسخگویان شاغل تمام وقت یا پاره‌وقت هستند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته « در خصوص تمایل به ماندن یا مهاجرت دوباره، نتایج نشان داد که ۳۲ درصد بازگشت‌کنندگان افغانستانی که از ایران به کشورشان بازگشته‌اند، تمایل زیادی برای ماندن در افغانستان دارند در حالی که ۲۸ درصد دیگر نیز تا حدودی تمایل به ماندن دارند. تقریبا ۲۳ درصد بازگشت‌کنندگان اصلا تمایلی برای ماندن در کشور ندارند و ۱۷ درصد دیگر نیز تمایل کمی برای ماندن از خود نشان می‌دهند.»
در بخش پایانی این مقاله آمده است:« براساس نتایج به دست آمده، بازگشت‌ها به افغانستان موفق نبوده و پایداری بازگشت‌ها زیر سوال رفته است به طوری که نه تنها ۴۰ درصد این بازگشت‌کننده‌ها تمایل چندانی برای ماندن در افغانستان ندارند بلکه بیش از نیمی از آن‌ها، تمایل بسیار بالایی برای مهاجرت دوباره از افغانستان از خود نشان داده‌اند. در خصوص نیت مهاجرتی برای آینده نیز، ۳۶ درصد پاسخگویان به دنبال مهاجرت به ایران یا کشوری ثالث هستند.»
صادقی و همکارانش می‌گویند:« متغیرهای جمعیتی و زمینه‌ای، قومیت، تحصیلات، وضعیت زناشویی، ترکیب همسایگان و مدت مهاجرت در ایران اثر معناداری بر نیت مهاجرتی بازگشت‌کنندگان داشتند. با این حال بیشترین تاثیر را عوامل ساختاری داشتند. هر چه رضایت ساختاری بالاتر و احساس تبعیض کمتر باشد، فرد بازگشت‌کننده تمایل بیشتری برای ماندن در افغانستان خواهد داشت.»
پژوهشگران می‌گویند:« می‌توان گفت تجربه بازگشت به افغانستان تجربه شکست‌خورده‌ای است که در آن بسیاری از بازگشت‌کنندگان نه تنها به خاطر عوامل فردی و زمینه‌ای بلکه به خاطر عوامل ساختاری و شرایط نامناسب امنیتی و اقتصادی قصد مهاجرت دوباره را دارند.»
این پژوهش در شماره بیست و یکم یازدهمین دوره نشریه نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران منتشر شده است.
انتهای پیام
