میدان نقش جهان چرا دوباره تعیین حریم شد؟

به گزارش اعتماد نو به نقل از ایسنا، هشتم آذرماه، روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی، به نقل از دفتر ثبت آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرد، «در جلسه کمیته تعیین حرایم سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حریم «میدان نقش جهان» در اصفهان با ۱۵۵ اثر تاریخی مصوب شد.»

هرچند در نخستین برداشت‌ها این فکر به ذهن می‌رسد که پس از  گذشت ۳۷ سال از ثبت جهانی میدان نقش جهان اصفهان، تعیین حریم این محوطه انجام شده است، اما یک نکته دیگر نیز در این میان وجود دارد و آن این‌که به نظر می‌رسد با این اقدام همه تلاش‌های انجام شده توسط پیشکسوتان میراث فرهنگی مانند «باقر آیت‌الله زاده شیرازی» و «یونس صمدی» در دهه‌ دوم  ۷۰ نادیده گرفته‌ شده است، چون این میدانِ جهانی پیش از این یک‌بار در سال ۱۳۷۷ و توسط یک تیم زبده به طور کامل تعیین حریم شده بود، بنابراین به نظر می‌رسد در صورتی که دفتر ثبت آثار تاریخی، این محوطه تاریخی را نیازمند تعیین حریم دانسته است، باید آن را بازنگری می‌کرد نه بار دیگر «تعیین حریم»!

دکتر شیرازی سال ۱۳۷۷ محور فرهنگی اصفهان را تعیین حریم کرد

محمد سپنجی، که از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۹ کارشناس دفتر تعیین حریم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بوده، در این زمینه به ایسنا توضیح می‌دهد: سال ۱۳۷۶ همایشی با عنوان «شهرهای دارای محور فرهنگی» با حضور ۱۰ استان تهران، اصفهان، همدان، یزد، تبریز، کاشان، سمنان، کرمان، قزوین و شیراز در استان قزوین برگزار شد که در آن زمان به دنبال نتایج آن جلسه تاکید شد تا مطالعات مورد نیاز برای تعیین حریم شهرهای تاریخی این استان‌ها انجام شود، اما از ۱۰ شهر حاضر شده در آن همایش؛ فقط شهر اصفهان در سال ۱۳۷۷ حریمِ «محور فرهنگی تاریخی» خود را تعیین و تصویب و با شماره « ۹۹۳۱-۱.۱» به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ کرد.

به گفته‌ وی، اداره میراث فرهنگی اصفهان در آن زمان، محور فرهنگی تاریخی میدان نقش جهان را توسط افرادی مانند مرحوم باقر آیت‌الله زاده شیرازی، مرحوم یونس صمدی، محمدحسن محب‌علی، محمدعلی رایتی مقدم، محمدحسن طالبیان و ابلغی تعیین کرد.

او ادامه می‌دهد: پس از آن کارشناسان دفتر فنی سازمان میراث فرهنگی عملیات تعیین حریم سه شهر تاریخی سمنان، شیراز و همدان را نیز تهیه تصویب و ابلاغ کردند که نامه ابلاغ محور فرهنگی تاریخی سمنان به شماره ۸۰۸۵-۱.۱ هشتم آذرماه ۱۳۷۶ به دستگاه‌ها ابلاغ شد و همدان نیز در همان زمان و با دو شماره نامه ۸۰۸۲-۱.۱ و ۸۰۸۳-۱.۱ محورهای فرهنگی تاریخی خود را اعلام کرد.

وی می‌افزاید: چهار اثر نیز در ۲۳ دی ۱۳۷۷ توسط محمدحسن طالبیان در محور فرهنگی شیراز تعیین حریم شدند.

سپنجی اما با اعتراض نسبت به انتشار خبر «تعیین حریم» میدان نقش جهان اصفهان با ۱۵۵ اثر تاریخی در محور آن، ادامه می‌دهد: در ۲۳ دی ماه ۱۳۷۷ این محور و مسجد «شیخ لطف‌الله»، مسجد «امام (ره)»، عمارت «عالی‌قاپو» و میدان «نقش جهان» به صورت یکپارچه تعیین حریم شدند. در واقع در قالب یک طرح بزرگ، این محور فرهنگی با ۱۳۱ اثر تاریخی و نفیس خود تعیین حریم شد، اما امروز مسئولان میراث فرهنگی اعلام می‌کنند چون آن نامه‌ی تعیین حریم، امضا و تایید رئیس سازمان میراث فرهنگی را ندارد، قانونی نیست. در صورتی که هر نامه‌ دارای شماره نامه از دبیرخانه سازمان میراث فرهنگی حکم ابلاغیه دارد و قانونی است.

این کارشناس دفتر معاونت میراث فرهنگی می‌افزاید: متاسفانه در این شرایط به نظر می‌رسد متاسفانه تلاش بزرگان میراث فرهنگی را برای محوطه جهانی مانند «نقش جهان» نادیده گرفته شده است.

او با تاکید بر اینکه اقدام جدید دفتر حفظ و احیاء، باید یک پروژه‌ی «بازنگری» باشد، می‌گوید: می‌توان با این تحلیل که محوطه میدان نقش جهان و ۱۳۱ اثرِ آن، در طول سال‌های گذشته دارای تغییر و تحولاتی شده‌اند؛ نیاز به بازنگری دارند، عملیات بازنگری در محوطه نقش جهان را بار دیگر انجام داد، در حالی که چنین کاری را هم انجام نداده‌اند.

تعیین حریم میدان نقش جهان را وسیع‌تر کردیم

در حالی این خبر از سوی معاونت میراث فرهنگی و به نقل از فرهاد نظری، مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی با عنوان «تعیین حریم» این محوطه جهانی منتشر شده است که نظری به ایسنا تاکید می‌کند؛ «در این اقدام تعیین حریم میدان نقش جهان وسیع‌تر و دقیق‌تر شده است.»

به گزارش ایسنا، انجام عملیات بازنگری تعیین حریم پیش از این در محوطه‌های تاریخی مانند «سیلک» در کاشان نیز انجام شده است، بنابراین می‌توان گفت «بازنگری در تعیین حرایم» برای آثار و محوطه‌های تاریخی با توجه به گذشت زمان از تعیین حریم قبلی، آن می‌تواند رخ دهد، نه این‌که یک کار را دوباره و با اختصاص هزینه‌ای مجدد انجام داد.