به گزارش ایسنا، جریان‌های شکافنده، جریان‌های کم عرض و قدرتمندی هستند که هنگام شکست موج و بازگشت آب به سوی دریا از ناحیه نزدیک خط ساحلی به طرف دریا گسترش می‌یابند. این جریان‌ها معمولا به صورت یک محدوده قابل رؤیت از آب متلاطم ظاهر می‌شوند.
به گفته محققان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، جریان شکافنده درست مثل یک بادبزن است که گردن و یا دسته بادبزن به سمت ساحل بوده و پهنه آن در آب قرار دارد و مشخصه اصلی آن نیز رنگ روشن و کفاب روی آب است. در قسمت بدنه باریک انرژی و قدرت آب بسیار زیاد است که به تدریج وقتی به پهنه آن می‌رسد، نیرویش کمتر می‌شود.
سرعت متوسط جریان‌های شکافنده حدود ۰.۵ متر بر ثانیه است، ولی سرعت جریان‌های شکافنده قوی ممکن است تا حدود ۲ متر بر ثانیه برسد. جریان‌های شکافنده به دلایل متفاوتی می‌تواند ایجاد شود، اما نکته مشترک در همه موارد یک چیز است؛ “شکست موج و حرکت آب به سوی دریا”.
این جریان‌ها در محدوده آب کم‌عمق ساحلی ایجاد می‌شود و هر ساله در آب‌های ساحلی ایران در دریای خزر سبب مرگ تعداد زیادی از شناگران می‌شوند. به گونه‌ای که به گفته دکتر علیزاده، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی، حتی قهرمانان شنای المپیک قادر به مقابله با این جریان‌ها نیستند و زمانی که در این جریان آبی گرفتار می‌شوند، هرگز نباید با آن جنگید؛ بلکه باید اجازه داده شود که آب فرد را به سمت دریا حرکت دهد و پس از آن به صورت مورب به سمت ساحل حرکت کنند.
جریان‌هایی که از ۷۰ سال گذشته شناخته شدند
دکتر حمید علیزاده، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: جریان‌های شکافنده یا جریان‌های برگشتی در محیط‌های دریایی، دریاچه‌ای و اقیانوسی در نزدیک ساحل ایجاد می‌شوند.
وی بیان اینکه این جریان‌ها، جریان‌های عمود بر ساحل هستند که بیشتر در مناطق ساحلی در نواحی کم عمق کمتر از ۵ تا ۱۰ متر ایجاد می‌شود، اظهار کرد: محققان حوزه‌های اقیانوس‌شناسی از دهه ۵۰ میلادی (۷۰ سال گذشته) می‌دانستند که این جریان‌ها وجود دارند و مشکلاتی را برای شناگران ایجاد خواهند کرد و از دهه ۶۰ میلادی مبانی ریاضی و دلایل رخداد این جریان‌ها روشن شد.
علیزاده با بیان اینکه ایجاد این جریان‌ها بر اساس پارامترهای خاصی است، ادامه داد: مهمترین پارامترهای ایجاد جریان‌های شکافنده شامل “شکست موج”، “زاویه شکست موج” و “ناهمواری بستر در منطقه کم عمق ساحلی” است و این سه عامل بیشترین اثر را در ایجاد این جریان‌ها دارد.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، تاکید کرد: احتمال رخداد این جریان‌ها در مناطقی با شیب بسیار کم مانند سواحل شرق خزر چون منطقه “گمیشان” در استان گلستان و یا در مناطقی که حالت خلیج دارد، بسیار اندک است؛ از این رو احتمال رخداد این پدیده در “خلیج گرگان” و “تالاب انزلی” بسیار کم است.
وی اضافه کرد: ولی در مناطقی با شیب مناسب به سمت دریا شاهد پدیده جریان‌های شکافنده هستیم؛ از این رو این جریان‌ها در کلیه سواحل دریای خزر به جز در بخش جنوب شرقی که اهمیت این جریان‌ها کاهش می‌یابد، وجود دارد.
علیزاده با تاکید بر اینکه جریان‌های شکافنده زمانی که تشدید می‌شوند، بسیار پر قدرت می‌شوند، یادآور شد: به‌ویژه وقتی ارتفاع موج زیاد می‌شود و دریا حالت نیمه‌طوفانی و طوفانی داشته باشد، قدرت جریان‌های برگشتی آب افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه جریان‌های برگشتی به قدری پرقدرت هستند که حتی شناگران ماهر المپیکی قادر به مقابله با آن نیستند و آب آنها را به سمت دریا می‌کشاند، خاطر نشان کرد: در مقابله با جریان‌های شکافنده قدرت و سرعت شناگر بی اثر است و حتی شناگران ماهر نباید با این جریان‌ها مقابله و مقاومت کنند.
بادبزن‌هایی که شناگران را به دریا سوق می‌دهند
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان جریان‌های برگشتی را شناسایی کرد، توضیح داد: در نواحی مرتفع ساحلی به‌ویژه در سواحل مرتفع مکران می‌توان به وضوح این جریان‌ها را مشاهده کرد؛ چرا که در این سواحل صخره‌های مرتفعی وجود دارد که اگر از بالای این صخره‌ها به دریا نگریسته شود، حالتی همانند بادبزن مشاهده می‌شود که دسته آن در خشکی قرار دارد و بخش پهن آن در دریا قرار دارد و در کانالی، آب از ساحل به سمت دریا در جریان است.
وی با بیان اینکه هر چه این آب از سمت ساحل به دریا می‌رود در منطقه وسیعی پخش می‌شود، اظهار کرد: رنگ این آب نسبت به آب دریا متفاوت و حاوی مقادیر زیادی کف است. بر اساس آن می‌توان از روی تفاوت رنگ، این جریان‌ها را تشخیص داد.
علیزاده ادامه داد: به جز غرب مازندران که دارای سواحل قلوه سنگی است، سواحل شمال کشور ماسه‌ای است و اگر شرایط خاصی برقرار باشد، این جریان‌ها سبب تشکیل خط ساحلی شبیه هلال‌هایی با قطر ۱۰۰ تا ۲۰۰ متر می‌شوند و زمانی که دو هلال با یکدیگر برخورد می‌کنند، نوک هلال جایی است که جریان شکافنده تشکیل شده و این عارضه را در سطح آب ایجاد کرده است.
وی با تاکید بر اینکه شناگران برای وارد شدن به دریا نیاز است تا از مناطق استفاده کنند، ادامه داد: با توجه به مکانیزم عملکردی جریان شکافنده، شناگران هرگز تصور نکنند که اگر در رودخانه قادر به شنا می‌کنند و دارای قدرت بدنی بالایی هستند، می‌توانند با جریان‌های شکافنده از طریق شناکردن مقابله کنند. این افراد باید بدانند که در صورت گیر افتادن در این جریان‌ها هرگز با آن مقابله نکنند و مسیر خود را برعکس جریان‌های شکافنده، برنگردانند.
علیزاده، با اشاره به بهترین روش شنا کردن در صورت گیر افتادن افراد در جریان‌های شکافنده، افزود: افرادی که در جریان‌های برگشتی دریا گیر می‌افتند، لازم است تا مقداری خود را در جریان آب رها کنند و کمی که به سمت دریا بروند و سپس به صورت مورب به سمت ساحل شنا کنند.
این محقق حوزه علوم اقیانوسی تاکید کرد: گیر افتادن در جریان‌های شکافنده و کانال آن خطرناک و کشنده است.
جریان‌های شکافنده مهمان همیشگی دریاها
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با تاکید بر اینکه جریان‌های شکافنده در همه فصول و ماه‌های سال در محیط‌های دریایی وجود دارند، گفت: از آنجایی که از اواخر خرداد تا اواخر شهریور مردم بیشتر به دریا می‌روند، جریان‌های شکافنده بیشتر محسوس می‌شوند و متاسفانه بیشترین مرگ و میر ناشی از گیر افتادن مردم در جریان‌های برگشتی در فصل گرما صورت می‌گیرد.
وی خاطر نشان کرد: ایجاد این جریان‌ها وابسته به موج است و در صورتی که مقدار موج بیشتر باشد، قدرت این جریان‌ها نیز بیشتر و هر چه ارتفاع موج کمتر، قدرت آن کمتر است.
علیزاده اضافه کرد: همچنین هر چه حرکت موج به سمت ساحل عمودتر باشد، این جریان‌ها تشدید می‌شوند و بسیاری از موارد غرق شدن مردم در دریای خزر ناشی از جریان شکافنده است، ولی در دهه ۵۰ خورشیدی به دلیل کاهش تراز آب در دریای خزر، یکسری ساخت و سازهایی در سواحل خزر رخ داد و به دلیل وجود این سازه‌ها در زیر آب برخی از شناگران با این سازه‌ها برخورد می‌کنند و دچار عارضه‌هایی شوند.
وی اظهار کرد: علاوه بر آن مطالعات ما و سایر مراکز پژوهشی و تحقیقاتی نشان می‌دهد که گاهی اوقات به‌ویژه در سواحل جنوبی خزر در زمان مواج شدن دریا دو تا ۳ تپه ماسه‌ای کوچک ناپایدار در آب‌های کم عمق خزر تشکیل می‌شود و برخی از افراد پای خود را بر روی این تپه‌های ناپایدار می‌گذارند و به طور ناگهانی این تپه از هم گسسته می‌شود و در شرایطی که فرد تصور می‌کرده که در منطقه کم عمق است، با متلاشی شدن تپه این منطقه به منطقه عمیق تبدیل خواهد شد و آب تا حدود نیم متر آنها را به سمت ته دریا می‌کشاند.
علیزاده، دلیل متلاشی شدن این تپه را وجود فضای خالی بین دانه‌های ماسه دانست و گفت: زمانی که فشار روی تپه‌ها وارد شود، به ناگهان متلاشی می‌شوند.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی با بیان اینکه این جریان‌ها علاوه بر دریای خزر در آب‌های جنوبی، حوضه مکران و آب‌های اقیانوسی وجود دارد، یادآور شد: در دنیا توسط تابلوهایی هشدارهای لازم به مردم داده می‌شود.
انتهای پیام