پیوستن به FATF؛ فرصت یا تهدید؟

به گزارش ایسنا، FATF یک گروه فرادولتی است که استانداردهای مقابله با پولشویی را تنظیم می‌کند. این کارگروه در سال ۱۹۸۹ توسط اعضای گروه ۷ با هدف مراقبت از نظام مالی این کشورها در برابر فعالیت های مجرمانه نظیر قاچاق مواد مخدر ایجاد شد. این کارگروه احتمالا بیش از همه با دستورالعمل‌های معامله با مشتریان شناخته شده است که به عنوان یک راهنما برای شناسایی ریسک طرف مقابل و شناسایی صاحبان حساب به کار می رود. بسیاری از بانک‌ها، نهادهای سرمایه گذاری و شرکت‌های پرداختی اکنون از این دستورالعمل استفاده می‌کنند.

FATF در سال سه بار تشکیل جلسه می‌دهد و اخیرا اجلاسی نداشته و اجلاس آتی آن برای بررسی و تصمیم‌گیری در خصوص اقدامات کشورها از جمله ایران، در فوریه ۲۰۲۰ (بهمن ۱۳۹۸) برگزار می‌شودطبق اعلام رسمی FATF، جمهوری اسلامی ایران در لیست «نیازمند اقدام» (Call for action) قرار دارد که به تعبیری همان لیست سیاه است، اما اقدامات پیش‌بینی‌شده در لیست سیاه این سازمان در مورد ایران به حالت تعلیق درآمده است. در صورتی که تا پیش از فوریه ۲۰۲۰ ایران اقدامات لازمِ باقی‌مانده را مصوب و عملی نکند، موارد تحریمیِ موجود در لیست سیاهِ گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در مورد ایران اجرا خواهد شد.

درحالی که این لایحه در مجمع تشخصی مصلحت نظام درحال بررسی است، محسن رضایی-دبیر مجمع تشخصی مصلحت نظام – در آخرین اظهار نظر خود در این مورد اعلام کرده است که دو مورد از این لوایح با کمترین اشکال در مجمع تصویب شد، اما دو مورد شامل کنوانسیون‌های پالرمو و CFT به علت ابهامات بسیاری که درباره آن مطرح بود، به حضور نمایندگان مجلس و دولت در جلسات مجمع نیاز داشت؛ بنابراین آنچه اکنون می‌توانیم اعلام کنیم این است که پیوستن به CFT در حال بررسی است و ما شتابزدگی در این باره را به مصلحت نمی‌دانیم. اگر کار شتابزده و بدون تصویر روشن انجام شود ممکن است اعضای مجمع آن را رد کنند که اگر چنین شود این موضوع نیز ممکن سبب بروز مشکل شود، چون قوانینی که مجمع تصویب می‌کند تا مدت‌ها قابل اصلاح و تغییر نیست و این هم ممکن است مشکل دیگری بوجود آورد.

در این راستا، کارشناسان نظرات مختلفی درمورد تبعات احتمالی عدم تصویب FATF مطرح می‌کنند؛ موضوعی که خبرگزاریایسنا در میزگردی که با حضور حیدر مستخدمین حسینی، معاون وزیر اسبق اقتصاد و محمود جامساز، اقتصاددان برگزار کرد با دقت بیشتری زیرذره بین قرار گرفت.

در این میزگرد، مستخدمین حسینی اعلام کرد که بر این باور است که ایران باید FATF را با این شرط تصویب کند که آمریکا تحریم‌های بانکی علیه ایران را کاهش دهد اما در مقابل جامساز عقیده دارد این اتفاق نخواهد افتاد و ایران باید ابتدا FATF را بپذیرد و بعد از آن فرصت چند ماهه‌ای به طرف مقابل بدهد تا در جهت بهبود شرایط ایران اقدام کنند. البته هر دو اقتصاددان بر عدم آمادگی بانک‌های ایران برای تعامل با بانک‌های جهانی و لزوم اصلاح نظام بانکی ایران تاکید کردند.

چرا FATF تشکیل شد؟

در این نشست، جامساز با بیان اینکه ایران عضو جامعه جهانی است و عضویت در جامعه جهانی الزاماتی دارد، توضیح داد: مهمترین این الزامات رعایت استانداردهایی است که سازمان‌های جهانی با حضور سایر کشورها که اعضای این سازمان هستند، تعیین می‌کنند و کشورهایی که خواهان عضویت در این سازمان‌ها هستند باید خودشان را با استانداردها تطبیق دهند. ‌این موضوع درباره FATF هم صدق می‌کند. FATF سازوکاری است که به صورت استاندارد بین‌المللی درآمده است.

این اقتصاددان با اشاره به شکل‌گیری FATF گفت: FATF سال ۱۹۸۹ در وین با شرکت ۱۶ کشور تأسیس شد. هدف از تأسیس آن نظارت در تراکنش‌های مالی کشورها و شفافیت این تراکنش‌ها بود. این نهاد به دلیل حضور قوی مافیا در غرب و اتفاقاتی مانند قاچاق مواد مخدر و… تشکیل شد. بر این اساس آن‌ها سازوکاری پیدا کردند که بتوانند بر روابط مالی نظارت و منشأ پول‌ها را برای اخذ مالیات شناسایی کنند و همچنین قصد داشتند تراکنش‌های مالی قانونی شود.

جامساز ادامه داد:‌ بعد از آن و در سال ۲۰۰۱ مسئله تأمین مالی تروریسم هم به موارد مذکور اضافه و این موضوع به یکی از کنوانسیون‌ها تبدیل شد. علاوه بر آن پولشویی و مخالفت با پشتیبانی از تروریسم نیز به یکی از کنوانسیون‌ها تبدیل شد. در سال ۲۰۱۲ به موارد مذکور، جرایم سازمان‌یافته نیز اضافه شد و که یکی از مهمترین کنوانسیون‌های FATF محسوب می‌شود و از CFT که همان مبارزه با تأمین مالی تروریسم است مهمتر است.

وی با اشاره به لایحه پالرمو اظهار کرد:‌ ۳۵ کشور عضو پالرمو هستند و شش سازمان تخصصی از جمله بانک جهانی و صندوق مالی پول، اعضای ناظر پالرمو محسوب می‌شوند. اخیرا اندونزی، اسرائیل و عربستان نیز به عنوان عضو ناظر درآمده‌اند و این موضوع برای سیاست‌مداران ایران خوشایند نیست.

چرا FATF در ایران مطرح شد؟

جامساز در ادامه با اشاره به خروج آمریکا از برجام گفت:‌ زمانی که ترامپ از برجام خارج شد در دو مقطع زمانی تیرماه ۹۷ و اردیبهشت‌ماه ۹۸ تحریم‌هایی را علیه ایران اجرایی کرد. اروپا به عنوان یک اتحادیه که خود را قدرت جهانی می‌داند از این اقدام یک طرفه آمریکا سرخورده شد و تمایل داشت برجام پابرجا بماند.

این اقتصاددان ادامه داد:‌ به همین دلیل اروپایی‌ها سعی کردند با رایزنی‌های مختلف ترامپ را متقاعد کنند که به برجام بازگردد به همین دلیل تصمیم گرفتند اقداماتی انجام دهند که برجام حفظ شود، زیرا اروپا از بهترین شرکای تجاری ایران بود. با این حال باید توجه داشت که اگر اروپا در موقعیتی قرار بگیرد که مجبور شود بین ایران و آمریکا یک طرف را انتخاب کند برای حفظ منافع خود آمریکا را انتخاب می‌کند اما در حال حاضر مایل نیستند ایران به فعالیت هسته‌ای خود ادامه دهد.

جامساز اظهار کرد: اروپا برای حفظ رابطه با ایران و فراهم کردن امکان صادرات غیرنفتی برای ایران راهکارهای مختلفی را پیشنهاد داده است ایران بتواند پول صادرات خود را به صورت کالا یا ارز دریافت کند.

وی با تأکید بر اینکه با امضای برجام همه تحریم‌ها علیه ایران برداشته شد، گفت: قبل از برجام، علیه ایران ۱۷ بار تحریم اعمال شد. در زمان دولت احمدی‌نژاد شورای امنیت سازمان ملل شش مرتبه علیه ایران قطعنامه صادر کرد اما این دولت به تحریم‌ها بی‌توجه بود و می‌گفت تأثیری ندارد اما در آن زمان که مسئله هسته‌ای ایران افشا شد باعث شد ایران و کره شمالی جزو کشورهای خطرناک محسوب شوند.

این اقتصاددان در ادامه با بیان اینکه کشورها در مقابل با FATF به چهار گروه تقسیم می‌شوند، گفت:‌ کشورهای توسعه یافته که عضو  FATF هستند و همه استانداردهای این لایحه را دارند. کشورهای دیگر کشورهای در حال توسعه بوده که سعی می‌کنند خود را با استانداردهای FATF منطبق کنند. برخی کشورها هستند که با FATF همکاری نمی‌کنند و اقدام متقابلی هم در مقابل‌شان صورت نمی‌گیرد اما کشورهایی هستند که از نظر جامعه بین‌الملل خطرناک شناخته شده‌اند و در صورتی که عضو FATF نشوند اقداماتی علیه‌شان صورت خواهد گرفت.

جامساز با اشاره به اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران در همه زمینه‌ها افزود: وقتی این شرایط پیش آمد اروپا اعلام کرد سازوکاری را تعبیه خواهند کرد که ایران بتواند تجارت خود را ادامه دهد. در این راستا موضوع SPV را مطرح کردند تا ایران بتواند تحریم‌ها را دور بزند. بعد از آن موضوع اینستکس مطرح شد اما هیچ کشور اروپایی حاضر نشد که صندوق مربوط به این موضوع را در کشورش راه‌اندازی کند. پس از این موضوع، FATF مطرح شد.

وی با تأکید بر اینکه قانون مبارزه با پولشویی و مبارزه با تروریسم در مجلس تصویب شده است، ‌عنوان کرد: تعریفی که غرب از گروه تروریستی دارد با تعریفی که ما داریم متفاوت است در واقع غربی‌ها گروه‌های مقاومت را گروه تروریستی می‌دانند.

این اقتصاددان با بیان اینکه برخی بر این باورند که ایران با پذیرفتن FATF خود را خلع سلاح می‌کند، گفت:‌ این در حالی است که اروپا چند مرتبه به ایران فرصت داده است. ایران یک بار به لیست سیاه رفت اما در حال حاضر در لیست خاکستری قرار دارد و اگر قرار باشد FATF تصویب نشود به لیست سیاه بازخواهد گشت.

استقبال ایران از عضویت در سازمان های جهانی

در مقابل حیدر مستخدمین حسینی با بیان اینکه ایران در همه سازمان‌های بین‌المللی عضو است و حتی حق عضویت هم پرداخت می‌کند، اظهار کرد:‌ در این راستا در لایحه بودجه سال آینده ۴۰۰ میلیارد تومان حق عضویت فقط در سرفصل وزارت امور خارجه دیده شده و این نشان می‌دهد که ایران یکی از پایبندترین کشورها در این حوزه است.

وی با بیان اینکه نسبت به موضوع FATF حساسیت‌هایی در کشور از لحاظ سیاسی و نقش ایران در منطقه شکل گرفته است، گفت: اگر FATF را نپذیریم همه کشورهای دنیا را علیه خودمان از نظر عدم همکاری مالی و بانکی تجهیز کرده‌ایم.

پیش‌شرط تصویب FATF

معاون وزیر اسبق اقتصاد با تأکید بر اینکه عضویت در یک سازمان یک رابطه دو طرفه است، توضیح داد: زمانی که عضو سازمانی می‌شویم یکسری اطلاعات در اختیار سازمان قرار می‌دهیم و از سوی دیگر اطلاعاتی هم از سازمان دریافت می‌کنیم. بر این اساس FATF هم یک سازمان یک طرفه نیست و باید اطلاعاتی که خواهان آن هستیم را در اختیار ما قرار دهد.

وی با اشاره به عضویت ایران در صندوق بین‌المللی پول گفت: با اینکه ایران در حال حاضر عضو این صندوق است، این صندوق حاضر نیست به ایران وام دهد. در حالی که وامی که صندوق بین‌المللی پول به کشورها می‌دهد در حکم مجوزی برای سایر بانک‌های جهانی است و می‌تواند به حفظ ارتباط با کشور مذکور و بانک‌ها کمک کند. این موضوع درباره بانک جهانی هم صدق می‌کند و با اینکه ایران پرونده‌های بسیاری در این بانک دارد این بانک ایران را بایکوت کرده است.

مستخدمین حسینی  ادامه داد: من با عضویت در FATF با یک شرط موافق هستم و پیشنهاد من به مجمع این است که در مقابل تصویب FATF خواهان کاهش تحریم‌ها حداقل در حوزه بانکی باشند زیرا با این شرایط حتی اگر ایران FATF را تصویب کند نمی‌تواند از کمک‌های جهانی بهره‌مند شود.

به FATF بپیوندیم مشروط به اصلاح ساختار نظام بانکی

معاون وزیر اسبق اقتصاد در ادامه با اشاره به وضعیت بانک‌های کشور گفت:‌ در صورتی که FATF هم در کشور تصویب شود یک ضعف بزرگ در مورد بانک‌های کشور وجود دارد و آن این است که این بانک‌ها استاندارد نیستند و باید ساختار نظام بانکی اصلاح شود. دولت بر تصویب FATF اصرار دارد اما باید گفت دولت ابتدا باید استانداردها را در بانک‌ها اجرا می‌کرد. در حال حاضر بانک‌ها به شرکت‌های خودشان وام می‌دهند و این موضوع با استانداردهای بین‌المللی در تضاد است.

وی با تأکید بر اینکه مسئله FATF در ایران سیاسی شده است، گفت:‌ گروه‌های مختلف در مورد FATF مواضع خود را مطرح می‌کنند و این موضوع در کشور سیاسی شده که اصلا به نفع کشور نیست.

مستخدمین حسینی ادامه داد: تیمی که برای مذاکره درباره FATF  اعزام می‌شود باید با امور بانکی ما آشنا باشد و مشکلات بانکی ما را مطرح کند. بانک‌های ما باید خودشان را با چارچوب استانداردهای بین‌المللی تطبیق دهند. ایران باید اعلام کند که اگر از شدت تحریم‌ها کاسته شود عضو FATF خواهد شد. در این شرایط روابط بانکی ایران جاری می‌شود؛ بنابراین موافق تصویب FATF هستم به شرطی که تحریم‌های بانکی برداشته شود.

تبعات اقتصاد دولتی

در مقابل جامساز با تأکید بر اینکه زمانی که ایران FATF را می‌پذیرد باید در تراکنش‌های مالی خود شفافیت کامل داشته باشد، گفت: ناظران FATF باید متوجه شوند که منشأ پول کجاست، کجا هزینه می‌شود و به کجا می‌رود اما اقتصاد و سیاست ما قابل تفکیک نیست. اقتصاد، سیاست را تأمین مالی می‌کند و سیاست هم اقتصاد دولتی را حمایت می‌کند. سنگ بنای اقتصاد ایران بر اساس هیچ الزام علمی نیست و از ابتدا نامطلوب پی‌ریزی شده است.

وی با بیان اینکه در سال ۱۳۶۲ قانون بانکداری بدون ربا تصویب شد، گفت:‌ قرار بود این قانون پنج سال ادامه داشته باشد و بعد برداشته شود اما ادامه پیدا کرد. بر این اساس رابطه حقوقی بین سپرده‌گذار و بانک و بانک و تسهیلات گیرنده براساس بهره ایجاد شد، ‌بهره‌ای که در سیستم بانکی مطرح می‌کنیم و به عنوان بهره در جهان، اقتصاد را جلو می‌برد اما این بهره در جهان جرم است و ما از ابتدا اعلام کردیم که بهره بانکی ربا محسوب می‌شود. بعد از آن قرض‌الحسنه مطرح شد که اسم آن به عنوان کارمزد عنوان شد. اینکه مردم سپرده را به بانک واگذار می‌کنند یعنی پولی را به بانک قرض می‌دهند. پس این را چطور توجیه کنیم؟

جامساز با تأکید بر اینکه در اقتصاد دولتی فساد وجود دارد، گفت: بانک‌های ما تعداد زیادی شرکت درست کردند که به طور غیرمستقیم با آن‌ها در ارتباط هستند و مجموع پول‌هایی که از مردم اخذ می‌کنند و باید برای ایجاد تسهیلات به مردم استفاده شود را به شرکت‌ها می‌دهند. اقتصاد ما اقتصاد دولتی نیست بلکه فرادولتی و حاکمیتی است و باعث می‌شود بخش خصوصی رشد نکند.

وی با تأکید بر اینکه سیستم بانکداری ایران با این ابزار نمی‌تواند وارد بانکداری جهانی شود، گفت:‌ ابزارهای بانکی زیادی در جهان وجود دارد که ایران از آن بی‌خبر است و حتی اگر تحریم نباشیم ارتباط مالی ایران با جهان به خاطر سیستم بانکداری ما محدود خواهد بود. این سیستم بانکی قابلیت برقراری ارتباط با بانک‌های جهانی را ندارد و اگر قرار باشد اصلاح شود باید سیستم‌های مالیاتی، گمرکی، محیط زیستی و… نیز اصلاح شود.

منافع تصویب FATF برای ایران

جامساز ادامه داد: بنابراین پس از عضویت در FATF نمی‌توان انتظار داشت که همه چیز درست خواهد شد اما اگر امضا شود حسن آن این است که حداقل اروپایی‌ها متوجه می‌شوند که دولت ایران در راستای تکلیف خود با استانداردهای مالی حرکت‌هایی کرده‌ است.

وی تأکید کرد: اگر ایران FATF را بپذیرد در تابلوهای اعتبارسنجی دنیا کم ریسک‌تر می‌شود و سرمایه‌گذاران نیز دنبال این هستند که کدام کشورها شفافیت مالی بیشتری دارند. زمانی که اتحادیه اروپا مسئله اینستکس را مطرح کرد، اعلام کرد که به شرکت‌هایش می‌گوید برای همکاری به ایران بیاید و از آنجایی که ایران نمی‌تواند چیزی را جایگزین نفت کند می‌تواند از همین سرمایه‌های کوچک از کشورهای مختلف استفاده کند. حتی اگر FATF به صورت نمادین تصویب شود رابطه جهان با ایران بهتر می‌شود.

این در حالی است که مستخدمین حسینی بر این باور است که اروپا بعد از اینکه آمریکا از برجام خارج شد به برجام پایبند نماند و تضمینی برای پایبندی‌اش به ایران بعد از تصویب FATF وجود ندارد.

اما به عقیده جام‌ساز، طرف مقابل در ابتدا حاضر نیست تحریم‌ها را کاهش دهد اما ایران می‌تواند به FATF بپوندد و اعلام کند که شش ماه فرصت می‌دهد که ببیند در زمینه تحریم‌ها چه اتفاقی خواهد افتاد. همچنین ایران می‌تواند تعریف جدیدی از گروه‌های مقاومت ارائه کند.

انتهای پیام