افشین داورپناه با بیان اینکه نیازمند تاسیس «باشگاه دانشجویان اهل قلم» هستیم بر آموزش دُرستنویسی به دانشجویان تاکید کرد.
به گزارش اعتماد نو، معاون پژوهشی ـ فرهنگی خانه کتاب به مناسبت هفته کتاب و برگزاری بیست و چهارمین کتاب سال دانشجویی کشور با اشاره به اهمیت توجه به موضوع کتاب و کتابخوانی در جامعه دانشجویان کشور، اظهار کرد: گروههای «کودکان»، «نوجوانان» و «جوانان» را باید اصلیترین مرکز هرگونه سیاستگذاری و اعتماد نو به نقل از برنامهریزی در حوزه کتاب و مطالعه قلمداد کرد. در بخش کودکان، کم و بیش سیاستگذارهای خوبی انجام شده است، با وجود این، بیشترین مشکل هنوز در حوزه آموزش و پرورش ماست؛ در واقع آموزش و پرورش در مجموع هیچ سیاستگذاری و کارنامه قبولی برای کتابخوان کردن فرزندان ما ندارد. در مقاطع دبستان، راهنمایی و دبیرستان، مطالعه کتابهای غیردرسی جایگاهی ندارد. اگر چه عموم مدارس فاقد کتابخانهاند اما اگر فرهنگ مطالعه و کتابخوانی به کودکان آموزش داده میشد، لزومی نداشت که حتما همه مدارس کتابخانه داشته باشند. بچههایی که کتابخوان باشند میتوانند به کتابخانههایی که در دسترس آنهاست مراجعه کنند. در دبیرستانها که بچهها صرفا برای شرکت در مسابقه کنکور جهتدهی میشوند و آموزش میبینند وضعیت مطالعه کتابهای غیردرسی از همه مقاطع تحصیلی بحرانیتر است.
داورپناه افزود: بررسیها، وضعیت مطالعه در بین دانشجویان را هم اسفناک نشان میدهد؛ در اینجا منظور بهطور مشخص، مطالعه کتابهای غیردرسی است ـ البته از این بگذریم که حتی برخی از اعضای هیئت علمی و مثلا استادان دانشگاهها هم برخلاف انتظاری که وجود دارد، بسیار کممطالعه هستند. برای ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در دانشگاه نیازمند بررسیها و اقدامات جدی هستیم، بویژه زمانی که عموم نخبگان ما قرار است محصول نظام دانشگاهی باشند؛ نخبگانی که بخش عمدهای از تولیدات آنها در قالب انتشار «کتاب» تجلی پیدا میکند. متاسفانه بررسی نتایج جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نشان میدهد که علیرغم وجود دانشگاههای متعدد و پُرتعداد و همچنین تعداد قابل توجه اعضای هیئت علمی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، ما در سالهای اخیر در بسیاری از رشتهها، کتابهای خوبی تولید نکردهایم.
او درباره نقش حمایتی نهادهای گوناگون در تقویت وضعیت کتاب و مطالعه در جامعه دانشگاهی و دانشجویی نیز گفت: در این زمینه همه نهادهای مرتبط با کتاب و کتابخوانی باید همافزایی داشته باشند؛ برای مثال، خانه کتاب نهادی است که همیشه و بویژه در دو سه سال اخیر، تلاش کرده از فعالیتهایی که در حوزه کتاب و کتابخوانی انجام میشود، حمایت کند؛ بر همین اساس ما تصمیم گرفتیم از ظرفیتهای دبیرخانه جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در مسیر برگزاری سایر جوایز و جشنوارههای کتاب هم استفاده کنیم. جشنواره کتاب سال دانشجویی هم از چند جهت برای ما مهم بود؛ نخست اینکه این جشنواره در بین دانشجویان برگزار میشود؛ یعنی گروه عمدتاً جوان جامعه که در سیاستگذاریهای مطالعه و کتاب هم جزو گروهای هدف هستند و ما میدانیم اگر فرهنگ مطالعه و کتاب در بین کودکان، جوانان و نوجوانان نهادینه شود، مطالعه و کتابخوانی در همه گروههای جامعه رواج خواهد داشت. دانشجویان یکی از مهمترین گروههای هدف در ترویج فرهنگ و کتابخوانی هستند. از سوی دیگر، جشنواره کتاب سال دانشجویی قرار است مشوق دانشجویان در تالیف و ترجمه کتاب باشد. مسئله یا مشکلی که الان در حوزه کتاب ایران با آن مواجه هستیم، تولید انبوه کتابهای بیکیفیت است، چه در بخش تالیف و چه در بخش ترجمه. جشنواره کتاب سال دانشجویی با حمایت از دانشجویان مولف و مترجم، میتواند زمینهساز آموزش تعدادی از نویسندگان نوقلم برای تولید آثار باکیفیت باشد و در نتیجه زمینه ارتقای کیفی کتابها را فراهم کند. کتاب سال دانشجویی باید باعث شود که «اصول، آداب و اخلاق نگارش» به دانشجوها آموزش داده شود؛ اینها چیزهایی است که نشر ما الان به آنها احتیاج دارد یعنی تولید کتابهایی با کیفیت در عین رعایت نکات اخلاقی و دوری از موضوعاتی مثل سرقت آثار، کپیکاری، کتابسازی و … که به آفات جدی حوزه نشر ما تبدیل شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر درباره ساز و کارهای حمایت از دانشجویان نوقلم یا دانشجویان نویسنده، ضمن تاکید بر نقش وزارت علوم در اینباره تصریح کرد: وزارت علوم فعلا در میان خیل مشکلات و مسائلی که با آنها دست به گریبان است، این نقش را به فراموشی سپرده؛ یعنی نقش شناسایی نیروهای مستعد (به عنوان نویسنده یا مترجم)، و نقش آموزش، تشویق و حتی جهتدهی به این نخبگان برای کمک به شکوفایی و باروری بیشتر استعدادهایشان. البته حالا که مجموعه دانشگاهی به خوبی این خلأ را دریافته است یقینا باید در کنار برگزاری این جشنواره مجموعهای از اقدامات را انجام دهد تا برگزاری این جشنواره ثمربخش باشد.
او افزود: برای مثال پیشنهاد من این است که درکنار جشنواره کتاب سال دانشجویی، باشگاهی از نویسندگان یا مترجمان دانشجو شکل بگیرد؛ این باشگاه میتواند شامل تعدادی عضو اصلی و تعدادی عضو وابسته باشد. اعضای اصلی همان دانشجویانی هستند که آثارشان در این جشنواره، برتر شناخته شده است. بقیه دانشجویانی که تجریه نوشتن یا ترجمه و انتشار کتاب دارند نیز میتوانند اعضای وابسته این باشگاه باشند؛ برگزاری دورههای دانشافزایی، ویراستاری و آشنایی با نشر و برگزاری اردوهای فرهنگی و نظایر آن اعتماد نو به نقل از برنامههایی است که میتواند در کنار این جشنواره و در قالب «باشگاه دانشجویان اهل قلم» انجام شود، و این باعث تبادل تجربیات و ایجاد دوستیها و در نتیجه پویایی و امیدبخشی در بین نویسندگان جوان دانشجو خواهد شد.
داورپناه در ادامه بیان کرد: بنابراین چنین جشنوارههایی از یک سو میتواند وسیله، مشوق با بهانهای باشد برای معرفی و حمایت از دانشجویان نوقلم و از سوی دیگر مجرایی باشد برای آموزش و تربیت نویسندگان جوانی که در یک حد استاندارد کمی و کیفی میآموزند که چگونه یک اثر را تولید کنند. کمک به نخبهپروری میتواند هدف غایی چنین جشنوارهای باشد.
او سپس آشنایی نداشتن بسیاری از دانشجویان علاقهمند به نوشتن با اصول نگارش و قواعد و آداب نوشتن را از نقاط ضعف جدی در این حوزه دانست و گفت: تجربه برگزاری جشنواره کتاب سال دانشجویی موید این است که عموم دانشجویان ما در نوشتن ضعیف هستند. حتی بسیاری از دانشجویانی که مثلا کارشناسی یا کارشناسی ارشد روزنامهنگاری دریافت کردهاند در فارسی نوشتن ضعیفاند. علاوه بر ضعف عمومی دانشجویان ما در فارسینویسی ـ و البته دُرُستنویسی ـ این ضعف در بین دانشجویان علاقهمند به نویسندگی و ترجمه هم جدی است. در واقع، دانشگاهها یا نظام آموزشی ما در پرورش افراد به عنوان مولف یا مترجم بسیار ضعیف کردهاند. البته این بدین معنا نیست که چنین آموزشهایی فقط وظیفه دانشگاههاست زیرا اساسا در چنین موضوعی، چنین وظیفهای برای دانشگاهها تعریف نشده است. دانشجو، پایاننامه یا تز دکتری و فوقلیسانس مینویسد آن هم در حوزه علوم انسانی، اما پر از اشکالات نگارشی و سجاوندی و … به نحوی که گاه برای فهم مطلب نوشتهشده باید چند بار یک متن را مطالعه کرد. و عجبا که همین پایاننامه را بدون رعایت ملاحظات لازم و ضروری، در قالب کتاب منتشر میکند. ما حداقل آموزشهای ضروری درباره فارسینویسی و درست نوشتن را به جوانانمان ارائه نکردهایم و البته این در ناکارآمدی نظام آموزش و پرورش ما در این زمینه ریشه دارد. از سوی دیگر، جوان یا نوجوانی که اهل مطالعه نباشد، در نوشتن هم مشکل خواهد داشت. معمولا آنها که بیشتر میخوانند بهتر هم میتوانند بنویسند؛ دایره واژگانی و اطلاعات آنها بیشتر است و به طور ناخواسته فرق بین متن خوب و بد را تشخیص میدهند و اگر قرار باشد خودشان چیزی بنویسند به طور ناخودآگاه، تا حدودی، تلاش میکنند خوب بنویسند.
معاون پژوهشی فرهنگی خانه کتاب درباره بهترین روشهای حمایتی از آثار دانشجویان گفت: البته انتشار یا چاپ کتاب و توزیع آن مشکل اصلی و مهمی است که همه مولفان و مترجمان، و به طور ویژه مولفان و مترجمان جوان با آن مواجهاند. اما به نظر من، بهترین روش حمایت از دانشجویان نویسنده یا مترجم الزاماً راههای مالی نیست؛ بسیاری از اوقات تشویقهای معنوی، توجه به جوانان اهل قلم و فراهم کردن امکان معرفی و رشد آنها هم روشهایی حمایتی هستند؛ اینکه دانشجو احساس کند به عنوان یک نویسنده و اهل فرهنگ، از منزلت و احترام ویژهای برخوردار میشود. البته برای دانشجوی اهل قلم باید این امکان فراهم شود که اثرش با سهولت بیشتری منتشر شود و حتی از آورده مالی آن هم منتفع شود. البته باید توجه داشت که بخشی از آثاری که توسط دانشجویان نوشته میشود از چنان ارزشی برخوردار نیست؛ مثلاً کارهای تکراری، بازاری و … است؛ اما یقیناً آثار کسانی که در جشنواره کتاب دانشجویی برگزیده میشود جزو آثار خوب تلقی میشود و نهادهای مسئول هر یک به سهم خودشان باید با خرید بخشی از کتابهای منتشرشده، از آثار برتر دانشجویی و ناشرانی که این آثار را منتشر میکنند حمایت کنند؛ نهادهایی مثل نهاد کتابخانههای عمومی کشور، وزارت علوم، وزارت بهداشت و وزارت فرهنگ. شما کافی است فقط تعداد کتابخانههایی را که در دانشگاههای کشور و خوابگاههای دانشجویی وجود دارد بشمارید؛ تعداد قابل توجهی است. اگر مثلاً وزارت علوم یا دانشگاه آزاد و فقط برای تجهیز این کتابخانهها، از کتابهای برگزیده در جشنواره کتاب سال دانشجویی خریداری کنند، تعداد زیادی کتاب خریداری خواهد شد و خودش حمایت از دانشجو و ناشر اثر است. نهادهایی مثل جهاد دانشگاهی و بویژه وزارت علوم از طریق این باشگاه میتوانند وامهایی را با بهره پایین و با بازپرداخت طولانیمدت به برگزیدگان کتاب سال دانشجویی اختصاص دهند. این حداقل حمایتهایی است که نهادهای دولتی به راحتی میتوانند از آیندهسازان کشور و در مسیر پرورش چهرههای فرهنگی و نخبگان جوان بهعمل آورند.
منبع: ایسنا
