در هفته های اخیر با بالا گرفتن مناقشه بین قطر و چهار کشور عربی به رهبری عربستان، تصور ابتدایی بسیاری از ناظران و تحلیلگران سیاسی بر این بود که دولت آمریکا در این مناقشه طرف عربستان را خواهد گرفت. سفر ترامپ به منطقه و صحبت های وی در ریاض نیز به عنوان شاهد این مدعا مطرح شد و حتی بسیاری از کارشناسان پیش بینی می کردند که به زودی در ساختار حکومت قطر تغییراتی رخ خواهد داد.
برای درک اهمیت قطر برای آمریکا لازم است نگاهی به وضعیت سرمایه گذاری های آمریکا در قطر داشته باشیم. شرکت اکسون موبیل یکی از بزرگ ترین شرکت های نفتی دنیا از سه دهه پیش اصلی ترین سرمایه گذار و شریک شرکت نفت قطر به شمار می رود. فعالیت این شرکت در قطر به سال ۱۹۳۵ پیش از دوران استقلال قطر بازمی گردد. طی سه دهه گذشته این شرکت در بزرگ ترین میدان گازی دنیا یعنی پارس جنوبی ده ها میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است. علاوه بر این قطر به عنوان بزرگ ترین صادر کننده گاز مایع LNG در دنیا طی سال های اخیر اقدام به تاسیس شرکت های مشترک برای انتقال، بازاریابی و فروش گاز مایع کرده است که در این شرکت ها اکسون موبیل مهم ترین شریک قطری ها به شمار می رود. یکی از افراد کلیدی در این قراردادهای تجاری رکس تیلرسون، مدیرعامل شرکت اکسون موبیل بوده است که هم اکنون سکان سیاست خارجی آمریکا را در دست دارد.
علاوه بر این بزرگ ترین پایگاه نظامی آمریکا در کل منطقه خاورمیانه یعنی پایگاه نظامی العدید در قطر قرار دارد که تمامی عملیات نظامی و هوایی در افغانستان، عراق و سوریه از این پایگاه هدایت و مدیریت می شود. در این پایگاه حدود یازده هزار نیروی نظامی مشغول به کار هستند و در هر ۱۰ دقیقه یک پرواز یا فرود در آن انجام می گیرد. قطر بیش از ۵ میلیارد دلار در این پایگاه برای به روز رسانی و نگهداری تجهیزات آن سرمایه گذاری کرده است. کلیه پرواز های جنگنده ها، پهپادها و هواپیماهای سوخت گیری در منطقه خاورمیانه با استفاده از آخرین تکنولوژی ها در این پایگاه ردیابی می شود. علاوه بر این فقط در سال ۲۰۱۴ قطر بیش از ۱۰ میلیارد دلار تجهیزات نظامی و تسلیحات از آمریکا خریداری کرده است. همچنین در ماه گذشته قطر قراردادی به ارزش ۱۲ میلیارد دلار برای خرید هواپیماهای اف ۱۵ از آمریکا امضا کرد. در عین حال میزان صادرات آمریکا به قطر بیش از ۶ میلیارد دلار در سال است. همه این موارد نشان دهنده اهمیت و جایگاه قطر برای آمریکا است.
از طرف دیگر بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل معتقدند که اکنون هژمونی ایران در منطقه دست بالا را دارد. دامنه نفوذ ایران در منطقه از دریای مدیترانه تا شبه قاره هند و از یمن تا قفقاز کشیده شده است. نقش و نفوذ ایران در منطقه بیش از آنکه نظامی و اقتصادی باشد، نفوذی فرهنگی و ایدئولوژیک است؛ درحالی که رقبای منطقه ای ایران فاقد چنین ویژگی هستند. بر همین اساس قطر در قبال سیاست های اخیر عربستان رویکردی هوشمندانه را برگزیده است. رویکرد قطر در حال حاضر نزدیک شدن به محور مقاومت در منطقه و همراستا با تغییر هژمونی منطقه از محوریت سعودی به محوریت ایران است. انتخابات کم نظیر ریاست جمهوری در اردیبهشت ماه گذشته و مشارکت مردمی بالای ۷۰ درصدی در آن نقطه عطف مهمی در این تغییر رویکرد بود؛ چراکه نزدیک شدن به یک حکومت مردمی بسیار قابل اتکا تر از همکاری با یک حکومت قبیله ای است.
رویکرد قطر در نزدیک شدن به ایران با چراغ سبز آمریکا و با تمرکز بر محور اقتصادی است و با توجه به اینکه ایران، قطر و روسیه درمجموع بیش از دو سوم ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند، آمریکا به هیچ وجه نمی خواهد در منطقه از این ذخایر بی بهره بماند. با توجه به سوابق اشاره شده شرکت اکسون در قطر و سوابق وزیر خارجه آمریکا در این شرکت به نظر می رسد طراحان اصلی سیاست خارجی آمریکا که در پشت صحنه هدایت سیاست خارجی آن را به عهده دارند، به رغم مواضع و ادعاهای غیر متعارف رئیس جمهور این کشور، قدرت و نفوذ ایران در منطقه را جدی گرفته اند. آنها میدان گازی مشترک بین ایران و قطر را فرصت مناسبی برای ورود غول های نفتی آمریکا به بازار نفت و گاز ایران دیده اند تا مبادا از رقبای اروپایی خویش عقب بمانند یا جولانگاهی برای رقیب مدعی قدیمی خویش یعنی روسیه باز کنند. مجله خبری اندیشکده آتلانتیک آمریکا در شماره اخیر خود ضمن تحلیلی درباره وقایع اخیر منطقه و اختلافات بین عربستان و قطر نوشت با خروج قطر از شورای همکاری خلیج فارس و عدم تبعیت کویت و عمان از عربستان، برخلاف میل سعودی ها یک موفقیت استراتژیک برای ایران در راه است و این کشور بزرگ ترین برنده بحران قطر است.
منبع:دنیای اقتصاد
