دامنه شمالی کوه «بی‌بی شهربانو» در زمین‌های کارخانه سیمان ری، یک برج قرار دارد؛ بنائی دایره شکل که به تنها چیزی که شباهت ندارد، برج‌های امروزی است اما از دوره‌ی ساسانیان نام‌اش را برج گذاشته‌اند، «برج خاموشان».
به گزارش اعتماد نو به نقل از ایسنا، برای رسیدن به این برج که به نام‌های دیگری مانند «استودان گبرها» یا «استخوان‌دان گبرها» و «استودان» نامیده می‌شود، باید خارج از فضای شهر ری و در دامنه کوه «بی‌بی شهربانو» مسافتی را پیاده‌روی و سنگ‌نوردی کرد تا به استودان رسید، جائی که از دوره‌ی ساسانیان، زرتشتیان اجساد مردگان خود را طعمه حیوانات می‌کردند با این اعتقاد که دفن مرده در خاک یا انداختن آن در آب رودخانه و سوزاندن در آتش حرام است، چون عناصر چهارگانه (آب، باد، آتش و خاک) را مقدس و آلودن آن را ناروا می‌دانستند و استخوان آنرا پس از جدا شدن گوشت و خشک شدن در استودان که از سنگ یا آهک یا گل می‌ساختند، درون چاله‌ای که درست وسط این برج قرار داشت، می‌انداختند.
و البته نقش دو موبد در انتقال اجساد این مردگان خود داستانی دیگر است.
اما استفاده از این بنا به عنوان مکان آخرت مردگان، تا اوایل دوره پهلوی بود چون خاندان پهلوی از اوایل حکومت خود دفن مردگان به این روش را مردود دانستند و این مکان به مرور بی استفاده ماند.
اما «برج خاموشان» که تابلوی معرفی آن در پایین برج قرار گرفته است، همه اطلاعات این برج و حتی قوانینی که باید براساس آن از این بنای تاریخی مراقبت کرد را گوشزد می کند، به جز زمان ثبت این اثر تاریخی.
امیرمصیب رحیم‌زاده، مدیر نمایندگی میراث فرهنگی شهرری درباره‌ی اقداماتی که می‌توان برای این بنای تاریخی انجام داد و محیط را برای حضور گردشگران فراهم کرد، به ایسنا توضیح می‌دهد: این بنای تاریخی در ملک خصوصی کارخانه سیمان ری قرار دارد اما اگر گروهی قصد بازدید از این بنای تاریخی را داشته باشد، با هماهنگی اداره میراث فرهنگی شهرستان امکان بازدید وجود دارد.
وی تاکید می‌کند: اما این که اگر بخواهیم مسیر دسترسی گردشگران و زیرساخت‌هایی را بری حضور آن‌ها فراهم کرد، باید با هماهنگی کارخانه سیمان ری انجام شود.
او با اشاره به اینکه این بنای تاریخی و ارزشمند سال ۱۳۸۷ با ۵۰ میلیون تومان اعتبار مرمت شده است، بیان می‌کند: با توجه به اینکه این بنای تاریخی در خارج از شهر ری قراردارد باید نمایندگی میراث فرهنگی شهرری برای ایجاد زیرساخت‌ها در منطقه با مالک این بنا همکاری کند.
او همچنین تاکید می‌کند: در حال حاضر آخرین اقدامات برای ثبت ملی «برج خاموشان» در حال انجام است و پرونده‌ی ثبت ملی «برج خاموشان» تهیه شده است و باید برای ادامه کارها پیگیری‌های مناسب انجام شود.
گزارش و عکس: سمیه ایمانیان – ایسنا
